Uyku döngüsü, uyku kalitesini nasıl etkiler?
Her gece 7-8 saat uyumanın çok önemli olduğunu ne sıklıkla duyuyorsunuz? Önemli olan yalnızca uyuduğunuz süre değildir. Kaliteli uyku, sonraki gün dinlenmiş ve yenilenmiş kalkmanızı sağlamak üzerinde rol oynar.
Vücudunuz uykuya daldığında nelerin olup bittiğinin farkında olmayabilirsiniz. Uyurken dinlenmenizi en çok etkileyen faktörlerden bir tanesi, vücudunuzun uyku döngüsünün farklı evrelerinden geçmesidir. Uyku döngüsünün bu farklı evrelerinin farklı amaçları ve dinlenme kalitesi üzerinde çeşitli etkileri bulunmaktadır.
Örneğin, derin uyku, uyandığınızda kendinizi yenilenmiş hissetmenizi sağlayan döngü evresidir.
Uyku döngüsünün, dinlenme kalitenizi nasıl etkilediğini anlamak için gelin uyku döngüsünün farklı evrelerine detaylı bir şekilde bakalım.
Uyku döngüsünün evreleri
Uyku döngüsünün, dinlenme kalitenizi nasıl etkilediğini anlamak için gelin uyku döngüsünün farklı evrelerini iyi bir şekilde anlamamız gerekir.
Öncelikle, uyku iki farklı kategoriye bölünmektedir; bu kategoriler REM uykusu ve NREM uykusu olmaktadır. İlk uyuduğunuzda NREM uykusuyla başlar, sonrasında REM uykusuna geçer ve sonra NREM uykusuna geçersiniz. Bu döngü, gece boyunca her 90 dakikada bir devam eder.
NREM uykusu
Birinci evre
NREM uykusunun birinci evresi birkaç dakika sürer ve uyanık olduğunuz durumdan uykuya geçişiniz sırasında gerçekleşir. Bu evrede solunum, kalp atışı ve göz hareketleri gibi vücut fonksiyonlarını yavaşlamaya başlar. Kaslarınız gevşemeye başlar ve ara sıra titremeler ve seğirmeler görülür. Bu evrede beyin aktiviteleriniz ile beyin dalgalarınız da uyanık olduğunuz duruma göre daha yavaştır.
En hafif uyku evresi olan NREM uykusundan uyanmak kolaydır. Sık sık uyanıyor ve uyurken yarı bilinçlilik hissi deneyimliyorsanız, uyku döngüsünün bu evresinde daha çok zaman geçiriyorsunuz demektir.
İkinci evre
NREM uykusunun ikinci evresi de vardır ve yaklaşık olarak tüm döngünün yarısını oluşturur. Bu evre, gece boyunca diğer uyku evreleriyle karşılaştırıldığı zaman uykuda en çok zaman geçirdiğiniz evredir.
Bu evre sırasında vücut sistemleri gevşemeye ve yavaşlamaya devam eder. Vücudun merkez sıcaklığı düşer ve göz hareketleri durur. Arada bir aktivite artışları görülse de beyin dalgaları da yavaşlar. Bu evrede uykuda olsanız da henüz derin uykuda değilsinizdir.
Üçüncü evre
NREM uykusunun son evresi olan üçüncü evresinde derin uyku deneyimlersiniz. Uykunun yenileyici evresi olarak da bilinen bu evre sırasında vücudunuz kendisini yeniler ve güçlendirir.
Bu dinlenme döngüsünde nefes alışınız ve kalp atışınız en düşük düzeydedir ve kaslarınız rahatlamıştır. Beyin dalgaları da genelde derin uykunun bu aşamasında en yavaş halindedir. Ayrıca bu evre sırasında yüksek ses gibi uyarıcılar olmadığı sürece uyanmak zordur.
Derin uykunun ilk aşaması genelde 45 ila 90 dakika arası sürer. Bu evre, gecenin ilk yarısında daha uzunken gece ilerledikçe her döngünün uzunluğu azalmaya başlar.
Derin dinlenme evresi, sabah olduğunda iyi bir şekilde dinlenerek kalkmanızı sağlayacak kaliteli bir dinlenmeyi garanti eder. Bu evre, vücudun kendini yenilediği, enerji topladığı ve geliştiği evre olmaktadır.
Dördüncü evre
Dördüncü evre, REM uykusunun ilk evresidir. Bu evre NREM uyku aşamalarına geçtikten yaklaşık 90 dakika sonra gerçekleşir. Bu evre sırasında gözleriniz bir yandan diğer yana hızlı bir şekilde hareket eder; REM uykusunun belirgin olan faktörlerinden bir tanesi budur.
Bununla birlikte REM uykusunda beyin aktivitesi, rüya görüldüğü sırada neredeyse uyanıkken olduğu gibi artar. Kalp atış hızı da uyanık olunan duruma yakın şekilde artar ve nefes alma da hızlandığı gibi bazen düzensiz hale gelebilir. Son olarak ise vücut felç olma gibi bazı uç durumlar deneyimleyebilir.
Derin uyku ve uyku kalitesi
Dinlenmenin kaliteli olması, derin uyku evresinin çok sayıda faydası olduğu için bu evreyle ilgili olmaktadır.
Derin uyku evresinde beyindeki glikoz metabolizması artar. Glikoz metabolizması, kısa ve uzun dönemli hafıza ile genel öğrenme becerilerini destekler.
Derin dinlenme sırasında hipofiz bezi, insan gelişimi ile vücudun gelişmesi için hayati önem taşıyanlar da dahil olmak üzere önemli hormonlar salgılar. Derin dinlenmenin diğer faydaları arasında enerjiyi yenileme, hücrelerin yenilenmesi ve kaslara giden kanı arttırma gibi şeyler yer almaktadır.
Derin dinlenme aynı zamanda dokuların, kemiklerin ve kasların büyümesi ve tamiri gibi şeyleri teşvik eder. Vücudu daha güçlü hale getirerek ve enfeksiyonlar ve diğer yabancı maddelerle savaşmaya hazırlayarak bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yeteri kadar derin ya da kaliteli uyku uyumadığınızda ne olur?
Uykunuzu almanız ve kaliteli bir uyku çekmeniz çok önemlidir. Derin dinlenme, tüm döngünün bir parçasıdır ve bilgiyi işleme, depolama ve dönüştürmeden sorumludur. Günlük hayatta karşılaştığınız bilgileri işlemenize yardımcı olur.
Yeteri kadar derin dinlenemediğiniz zaman beyin, karşılaştığı bilgileri hafızaya dönüştüremez. Kaliteli uyku uyuyamamak kalp hastalıkları, felç, Alzheimer hastalığı ve diyabet gibi sorunlara yol açabilmektedir.
Sonuç
Yenilenmiş bir şekilde uyanmak için sadece ne kadar uyuduğunuz değil, uykunuzun kalitesi de önemlidir. Kaliteli dinlenme ile en ilişkili uyku evresi derin uyku olmaktadır. Vücudunuzun iyi bir şekilde dinlendiğinden ve Alzheimer ile diyabet gibi hastalıkları engellediğinden emin olmak için yeteri kadar derin uyumanız önemlidir.