Stres Beyne Nasıl Zarar Verir?

Mühendislik açısından bakıldığında, stres, bir malzemenin yeniden şekillendirilmeye ve yeniden biçimlendirilmeye karşı gösterdiği direnç miktarı olarak tanımlanabilir. Çelik bir kirişe yük koyduğunuzda kiriş direnerek binanın çökmesini önler. Yük yeterince büyükse kiriş yol verir ve yapı hasar görür veya çöker. Psikolojik stres de buna benzerdir. İster eşimizin davranışları olsun, ister ülkemizin ekonomik veya siyasi durumu olsun, bizi şekillendirmeye ve şekillendirmeye çalışan güçlere artık karşı koyamadığımızda, yıkılırız, endişelenir, depresyona girer, baş edemez hale geliriz.

Psikologlar iki tür stres tanımlar: akut ve kronik. Her ikisi de hücrelerimizdeki mitokondri sağlığını ve genel refahımızı etkiler. Akut stres nispeten kısa ömürlüdür.

Yeni bir öğrenme durumuyla karşılaştığınızda karşılaştığınız şey budur ve olayı olumlu ya da olumsuz olarak hatırlamanıza izin vermesi açısından aslında sizin için iyidir.

Uzun süreli kronik stres. Bütün ay ipotek veya kira ödemenizi nasıl yapacağınız konusunda endişe duyduğunuzda veya yıllar önce evlendiğiniz kişinin yanında uyanmaktan korktuğunuzda veya pandemi, covid varyantları,  toplum içine çıkmanın güvenli olup olmadığı ve ya aşılar hakkında endişe duyduğunuzda ortaya çıkar.

berrak rüyada beyin

Kronik stres durumundayken aşırı miktarda üretilen stres hormonu kortizol, hipokampus nöronlarında serbest radikallerin etkilerini artırır. Bu, mitokondriye zarar verir ve daha fazla serbest radikal üretimine neden olur. Kronik stres, sinir ağlarımızın kablolarının aynı işlevsiz davranışı tekrarlamamıza ve farklı bir sonuç ummamıza neden olduğu bir rutine yol açabilir. Kronik stresten kaynaklanan depresyon ve tekrarlayan davranışlar deneyimledikçe, analitik düşünce yeteneğimiz azalır. Kan dolaşımına salınan stres hormonları, bizi sinerji sağlayamayan daha düşük bir beyin işlevinde tutar.

Geçmiş deneyimlerden bir şeyler öğrenmenin, bu deneyimleri tekrar tekrar yaratmamıza neden olan inançları değiştirmenin ve davranış kalıplarımızdan kurtulmanın giderek daha zor olduğunu görüyoruz. Beynimizin stres ve travma tarafından çevrelenmesi nedeniyle, kişisel krizden çıkış yolumuzu düşünemiyoruz veya hissedemiyoruz.

Neyse ki, araştırmacılar bu yıkıcı kimyasal olaylar dizisini durdurabileceğimizi keşfettiler. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, kalori azaltma, oruç tutma, zihinsel ve fiziksel egzersiz gibi aktivitelerle arttırılan ve koruyucu bir beyin hormonu olan beyin kaynaklı nörotrofik faktörün (BDNF) yüksek seviyesinin hipokampus için yüksek düzeyde koruma sağladığını göstermiştir. Yüksek kortizolden kaynaklanan hasara karşı dirençli hale getirmek ve şimdi insanlarda BDNF’nin aynı rolü oynadığını anlıyoruz