Sedef hastalığının çeşitleri nelerdir?
Sedef hastalığı esas olarak cildi etkileyen kronik bir otoimmün hastalıktır. Bulaşıcı değildir. Kırmızımsı ve beyaz pullu döküntü, genellikle kafa derisinin yüzeyinde, kulak çevresinde, dirseklerde, dizlerde, göbekte, genital bölgede ve kalçada bulunur.
Psoriatik plaklar olarak da bilinen pullu yamalar, iltihap ve aşırı deri üretiminin birleşiminden oluşur. Etkilenen bölgede hızla oluşur, çünkü deri üretimi vücudun deri dökme yeteneğinden daha hızlıdır. Psoriatik alanlar gümüşi beyaz bir görünüm alır. Egzamadan farklı olarak, sedef yaygın olarak eklemin kas tarafı üzerinde bulunur.
Sedef hastalığı şiddetine göre değişir, bazı hastalarda yalnızca küçük lokalize yamalar görülür, diğerlerinde ise vücudun her yerinde bulunur. Psöriazis tırnak distrofisi, sedef hastaları arasında yaygındır; tırnak ve ayak tırnakları etkilenir. Sedef hastalarının yaklaşık %10 ila %15’ini etkileyen eklem iltihaplanmasına da neden olabilir.
Sebepleri çok çeşitlidir. Öncelikle ciltte uzun süreli bir yaralanma ile tetiklenebilecek genetik faktörlerin neden olduğuna inanılmaktadır. Aşırı alkol tüketimi, sigara kullanımı, bazı ağrı kesiciler, antibiyotikler ve tansiyon ilaçları, zihinsel stres ve sistemik kortikosteroid ilaçların bırakılmasının da sedef hastalığını şiddetlendirebilecek faktörler olduğu söylenebilir.
İnsan vücudu düzenli olarak yeni cilt hücreleri üretir. Yavaş yavaş bu hücreler, ölür, parçalanır ve en uzak seviyeye ulaşana kadar deri katmanları boyunca hareket ederler. Tüm döngü; cilt hücresi üretimi, cilt ölümü ve dökülmesine kadar, 21 ila 28 gün sürer. Sedef hastalığı olan hastalarda, döngü sadece 2 ila 6 gün sürer. Cildin yüzeyinde hızlı bir hücre birikimi ile sonuçlanan ve daha sonra dökülen gümüşi pullarla kaplı kırmızı, pullu ve kabuklu yamalara neden olur.
Sedef hastalığı kronik bir durumdur. Bazı insanlar hiçbir semptom yaşamazken, diğerleri ise belirli semptomlarla yaşamını sürdürür. Bazı insanlar için sedef hastalığı, ciddi olarak devre dışı kalmalarına neden olabilir. Sedef hastalığı için güncel bir tedavi olmamasına rağmen, semptomlara yardımcı olabilecek tedaviler vardır.
Sedef Hastalığının Çeşitleri
Psoriasis vulgaris (Plak sedef hastalığı) : Sedef hastalığı olan kişilerin yaklaşık % 80 ila % 90’ını bu tiptedir. Gümüşi beyaz pullu deri plakları ile kaplı iltihaplı ve kabarık cilt bölgeleri ile kendini gösterir. Ölü deri hücreleri, pul pul olur ve plaklarda birikir.
Plak sedef hastalığı, herhangi bir cilt yüzeyinde görünebilir. En çok etkilenen bölgeler dizler, kafa derisi, gövde, tırnak ve dirseklerdir. Cildin etkilenen bölgeleri genellikle aşırı derecede kuru ve kaşıntılıdır. Bazen ciltte ağrı ve çatlama oluşur. Psoriasis vulgaris “yaygın sedef hastalığı” anlamına gelir.
Fleksural sedef (İnvers psoriasis): Özellikle koltuk altları, genital bölgeler, pannus (aşırı kilolu bir kişinin mide altında), göğüslerin ve kalçaların altındaki cilt kıvrımlarında oluşur. Etkilenen bölgeler, iltihaplı veya kırmızı pürüzsüz ve kuru olur. Bu tip sedef hastalığı aşırı kilolu ve obez bireylerde daha fazla görülür. Fleksural sedef hastalığı olan bireyler, mantar enfeksiyonlarına karşı hassastır.
Guttat sedef hastalığı: Vücudun her yerinde, özellikle gövde, bacaklar ve kafa derisinde kırmızı ve pullu milimetrik ebatlarda cilt lezyonları ile karakterizedir. Genellikle streptokokal boğaz enfeksiyonu ile bağlantılıdır.
Püstüler psoriasis: Püstüller (bulaşıcı olmayan iltihaplı kabarık oluşumlar) olarak görünür. Püstüllerin etrafındaki ve altındaki deri iltihaplı ve kırmızıdır. Bu tip sedef hastalığı örneğin ayak ve ellere (palmoplantar pustulosis) lokalize olabilir ya da vücudun herhangi bir yerinde rastgele meydana gelen yamalar olarak görülür.
Psoriatik artrit: Deri iltihabı (sedef hastalığı) ve eklem ve bağ dokusunu (artrit) içerir. Herhangi bir eklem etkilenebilir, ancak çoğunlukla parmak ve ayak eklemleri, daktilit ( parmakların sosis şeklinde şişmesi) ile sonuçlanır. Kalça ve dizler de etkilenebilir. Bazı hastalar spondilit geliştirir (omurga etkilenir). ABD Ulusal Sedef Vakfı’na göre, sedef hastalığı olan kişilerin yaklaşık % 10 ila % 30’u bu tip sedef hastalığına yakalanmışlardır.
Psoriatik artrit tedavisi romatoid artrit ile benzerdir. Bu tip sedef hastalığı, sedef hastalığının ilk belirtileri ve semptomlarından yaklaşık 10 yıl sonra gelişir. Çoğu insan 30 ila 50 yaş arasında psoriatik artrit geliştirir, ancak çocuklar da dahil olmak üzere her yaştan insanı etkileyebilir. Az sayıda vakada cilt semptomlarından önce artrit semptomları ortaya çıkabilir.
Eritrodermik sedef: Sedef hastalığının en nadir formudur. Deri (vücudun yüzeyinin çoğunda) döküntüsü içeren özellikle iltihaplı bir sedef hastalığıdır. Bu tip sedef hastalığı en sık olarak, lezyonların açıkça tanımlanmadığı, stabil olmayan sedef hastalığı olan bireylerde görülür. Sistemik tedavinin aniden bırakılmasından sonra gelişebilir. Deride aralıklı ve yaygın kızarıklık ile karakterizedir. Hasta şiddetli kaşıntı ve ağrı yaşayabilir. Sedef hastalığının bu formu, vücudun sıcaklığı yanı sıra cildin bariyer fonksiyonlarını düzenleme yeteneğini zayıflattığı için ölümcül olabilir.
Tırnakta sedef: Tırnakların uçları ve üstü kalınlaşır. Tırnak ayrıca gevşeyebilir ve parçalanabilir (onikoliz). Bu tip sedef, sedef hastalığı olan hastalar arasında yaygındır. Psoriatik artriti olan bireylerin yanı sıra yaşlı hastalar arasında daha sık görülür. Genel olarak, tırnak mantarı ile karıştırılır. Bu yüzden herhangi bir tırnak değişikliğinde doktora görünmek şarttır.