Panik atak ve panik bozukluk

Eğer aniden gelen bir yoğun kaygı ve korku yaşadıysanız, panik atak hissini biliyorsunuz demektir. Kalp çarpar, nefes alamazsınız ve öldüğünüz veya çıldırdığınız hissini yaşarsınız. Tedavi edilmediği zaman panik atak panik bozukluğa ve diğer problemlere yol açabilir. Normal aktivitelerden geri durmanıza bile sebep olabilir. Ancak panik atak tedavi edilebilir ve ne kadar çabuk yardım alırsanız o kadar iyi olur. Doğru terapi ve kişisel yardım ile panik belirtilerini azaltabilir veya ortadan kaldırabilir, kendinize güveninizi kazanabilir ve yaşamınızın kontrolünü tekrar elinize alabilirsiniz.

Panik Atak Nedir?

Panik atak, beklenmedik, zayıflatıcı ve hareketsiz kılıcı yoğunluğa sahip bir yoğun korku dalgasıdır. Panik atak genelde sebepsiz yere, işaret göstermeden gelir ve bazen açık bir tetikleyicisi de yoktur. Rahatken ve uyurken bile gelebilir.

Panik atak tek sefer de olabilir ancak çoğu insanda birden fazla olur. Tekrar eden panik atak genelde özel bir durum ile tetiklenir. Örneğin köprü geçmek veya topluluk içinde konuşmak gibi ve özellikle de aynı durum daha önce panik atağa sebep olduysa.

Genellikle panik yaratan durumlar kaçamayacağınız, tehlike altında hissettiğiniz anlardır ve bu bedenin savaş veya kaç tepkisidir.
Bir veya bir kaç panik atak yaşayabilir, onun haricinde mutlu ve sağlıklı olabilirsiniz. Panik atağınız panik bozukluk, sosyal fobi veya depresyon gibi başka bir bozukluğun bir parçası olarak da ortaya çıkabilir. Sebep ne olursa olsun, panik atak tedavi edilebilir. Baş etme stratejileri sayesinde etkili tedavinin yanında belirtiler ile başa çıkmak da kolaylaşır.

Panik Atak Belirtileri ve İşaretleri

Panik atak belirtileri aniden gelişirler ve genelde 10 dakikada zirve yaparlar. Nadiren bir saat sürerler ve çoğu 20-30 dakikada son bulur. Panik atak her yerde ve her zaman gelebilişr. Alışveriş yaparken, sokakta yürürken, araba sürerken, hatta evde koltukta otururken gelebilir.

Belirtileri arasında şunlar var:

• Hiperventilasyon veya nefes darlığı
• Kalp çarpıntıları ve kalbin hızlı atması
• Göğüs ağrısı ve darlığı
• Titreme ve sallanma
• Boğulma hissi
• Çevreden koparılmış ve gerçekdışı hissetme( depersonalizon ve derealizasyon)
• Terleme
• Bulantı ve mide yanması
• Sersemlik, baygın hissetme
• Hissizlik ve batma hissi
• Sıcak veya soğuk basması, terleme
• Ölüm, kontrolü kaybetme veya çıldırma korkusu

Kalp Krizi mi Panik Atak mı?

Panik atağın belirtilerinin büyük kısmı fiziksel ve bazen bu belirtiler o kadar şiddetli olurlar ki, kalp krizi geçirdiğinizi sanabilirsiniz. Hatta panik atak geçiren kişilerden pek çoğu, doktora ve acile hayati bir problem yaşadıkları endişesi ile başvurmuşlardır. Göğüs ağrısı, kalp ritminde artma, nefes darlığı gibi belirtilerin tıbbi sebeplerini ortaya çıkarmak önemli olsa da, genelde dikkat edilmeyen şey diğer hastalıklar değil panik atağın kendisidir.

Panik Bozukluk Belirtileri ve İşaretleri

Çoğu insan daha fazla panik atak veya komplikasyon yaşamadan sadece bir iki panik atakla durumu geçirse de, bazılarında panik bozukluk gelişir. Panik bozukluk, tekrar eden panik ataklar, davranışlarda büyük değişimler veya daha fazla atak oluşma ihtimaline karşı devamlı kaygı duyma ile birlikte görülür.

Eğer şu koşullar mevcutsa panik bozukluğunuz olabilir:

• Belli koşullara bağlı olmayan beklenmedik, sık panik ataklarınız varsa
• Başka bir panik atak geçireceğinize dair endişeniz varsa
• Panik atak nedeniyle daha önce atak geçirdiğiniz yerlerden uzak durma gibi davranış değişimleriniz varsa

Tek bir panik atak sadece bir kaç dakika sürse de, bu deneyimin etkileri uzun süre iz bırakabilir. Panik bozukluğunuz varsa, tekrar eden panik ataklar duygusal yük yaratırlar. Ataklar sırasında hissedilen yoğun korku ve karmaşa anıları, kendinize güveninizi negatif etkiler ve günlük yaşamınızda ciddi problemler ortaya çıkmasına neden olur. Zaman içerisinde bu aşağıdaki panik bozukluk belirtilerine evrilir:

Beklenen anksiyete: Panik ataklar arasında rahat ve normal olup kendiniz gibi olmak yerine kaygılı ve gergin hissedersiniz. Bu anksiyete gelecekte panik atak geçirme korkusundan kaynaklanır. Bu “korkunun korkusu” çoğu zaman mevcut olur ve yaşamı engeller.

Fobik kaçınma: Belli durum ve çevrelerden kaçınmaya başlarsınız. Bu kaçınma, bir durumun daha önce panik atağa sebep olduğu inancından kaynaklanır. Kaçmanın mümkün olmadığı yerlerden veya panik atak geçirdiğinizde yardım alamayacağınız yerlerden kaçınmak istersiniz. Bu davranış aşırıya kaçtığında agorafobiye de dönüşebilir.

Agorafobili Panik Bozukluk

Agorafobi, geleneksel olarak halka açık alanlarda bulunma korkusu olarak düşünülür. Ancak şimdilerde agorafobinin panik ataklar ve panik bozukluğun bir komplikasyonu olarak geliştiğine inanılıyor. Herhangi bir noktada gelişebilir olsa da, agorafobi genellikle tekrar eden panik ataklarınızın ilk yılında ortaya çıkar.

Agorafobiniz varsa, kaçmanın zor veya utanç verici olacağı yerlerde panik atak geçirmekten korkuyorsunuz demektir. Ayrıca yardım alamayacağınız yerlerde bulunmaktan da kaçınabilirsiniz. Bu korkulardan dolayı sürekli daha fazla durumdan kaçınmaya başlarsınız.

Örneğin şunlardan kaçınmaya başlayabilirsiniz:

• AVM ve stadyum gibi kalabalık yerler
• Araba, uçak, metro ve diğer ulaşım yolları
• Sosyal buluşmalar, restoranlar ve panik atak geçirmenin utandırıcı olacağı diğer yerler
• Paniği tetikliyorsa fiziksel egzersizler
• Alkol, kafein, şeker ve bazı ilaçlar gibi paniği tetikleyebilecek yiyecek ve içecekler
• Güvende hissettiren birisi olmadan bir yere gitmemek. Daha ciddi vakalarda sadece evde güvende hissetmek

Panik Atak ve Panik Bozukluk Sebepleri

Panik atak ve panik bozukluğun gerçek sebepleri bilinmese de, panik atağın aile boyunca aktarılması yani genetik geçişliliği vardır. Ayrıca büyük yaşam değişimleri, yani okuldan mezun olma, iş hayatına girme, evlenme, bebek sahibi olma gibi değişimler de panik atak ile bağlantılı görünüyorlar. Sevilen birinin ölümü, boşanma, işsizlik gibi yoğun stres kaynakları da panik atağı tetikleyebiliyor.

Panik atak başka tıbbi rahatsızlıklar ve fiziksel problemlerden de kaynaklanabilir. Eğer panik belirtileri yaşıyorsanız şunlara sahip olma ihtimalinizi görmek için doktoru görmek önemli:

• Mitral kapak prolapsusu, kalp kapakçıklarının doğru şekilde kapanmadığı ufak bir kalp problemi
• Hipertiroid( tiroid bezlerinin fazla çalışması)
• Hipoglisemi( düşük kan seviyesi)
• Madde  ve uyarıcı kullanımı( Amfetaminler, kokain, kafein)
• İlaç yoksunluk belirtileri

Panik Atak İçin Kendi Kendinize Yardım Önerileri

Panik ataklarınız konusunda ne kadar güçsüz ve kontrolsüz hissetseniz de, kendinize yardımcı olabilmek için yapabilecekleriniz var. Bu teknikler sayesinde paniğin üstesinden gelmeniz mümkün:

Panik ve anksiyete hakkında öğrenme: Panik hakkında bilgi sahibi olmak rahatsızlığı geçirebilmek için yol kat etmenizi sağlar. Anksiyete, panik bozukluk ve penik atak sırasındaki savaş veya kaç tepkisi hakkında okuyun. Hissettiğiniz şeylerin normal olduğunu ve çıldırmadığınızı fark edeceksiniz.

Sigara, alkol ve kafeinden uzak durun: Bunlar panik atağa  yatkın insanlarda panik atakları tetikleyebilirler. Diyet hapları ve bazı grip ilaçları gibi uyarıcı içeren ilaçları kullanırken de dikkatli olun.

Nefes kontrolünü öğrenin: Hiperventilasyon panik atak sırasında sersemlik ve göğüste darklık gibi pek çok hisse sebep olur. Derin nefes almak ise panik belirtilerini hafifletebilir. Nefesinizi kontrol etmeyi öğrenerek kaygılı hissettiğinizde kendinizi rahatlatabilirsiniz. Ayrıca nefes kontrolü sayesinde korktuğunuz tepkilerden de kaçınabilirsiniz.

Rahatlama tekniklerini uygulayın: Yoga, meditasyon, progresif kas rahatlaması gibi teknikler düzenli uygulandıkları zaman bedenin rahatlama kabiliyetini güçlendirirler ve böylece stres ve onla bağlantılı anksiyete ve panik azalır. Bu rahatlama teknikleri sadece rahatlatmazlar, aynı zamanda keyif hissinin de artmasını sağlarlar.

Aile ve arkadaşlarla yüzyüze görüşün: İzole hissettiğiniz zaman anksiyete belirtileri artar ve bu nedenle düzenli olarak size değer veren insanlar ile görüşün. Eğer gidecek kimseniz yoksa yeni arkadaşlar edinin ve destekleyici ilişkiler kurun.

Düzenli spor yapın: Spor doğal bir kaygı gidericidir ve haftanın çoğu gününde en az 30 dakika hareket etmeye çalışın. Ritmik aerobik egzersizler hem bacakları hem de kolları hareket ettirirler ( koşma, yüzmek, dans etmek) ve bu nedenle etkilidirler.

Yeterince uyuyun: Yetersiz ve kalitesiz uyku anksiyeteyi daha kötü hale getirir ve bu nedenle geceleri 7-9 saat arası uyumaya çalışın.

Panik Atak ve Panik Bozukluk İçin Tedavi

Panik atak, panik bozukluk ve agorafobi için en etkili profesyonel tedavi yöntemi psikoterapidir. Kısa süreli bir terapi bile etkili olabilir.

Bilişsel davranışçı terapi, panik ataklarınızı tetikleyen davranışlara ve düşünce yapılarına odaklanır ve korkularınıza daha gerçekçi bir ışık altında bakmanızı sağlar. Örneğin araba sürerken panik atak geçirdiğinizde, olabilecek en kötü şey nedir? Yolun kenarına çekmeniz gerekebilir ve kaza yapma veya kalp krizi geçirme ihtimaliniz çok düşüktür. Korkunç bir şey olmayacağını öğrendiğiniz zaman panik deneyimi daha az korkutucu hale gelir.

Maruz bırakma terapisi ise paniğin fiziksel bedensel tepkilerini  güvenli ve kontrollü bir çevrede yaşamanızı sağlayarak onu sağlıklı şekilde yönetebilmeyi öğrenmenize fırsat verir. Aşırı nefes almanız, başınızı sağa sola sallamanız veya nefesinizi tutmanız istenebilir. Bu farklı egzersizler panik belirtilerine benzer belirtiler yaşamanızı sağlayacaktır. Her maruz kaldığınızda bu iç fiziksel tepkilerinizden daha az korkarsınız ve paniğiniz üzerindeki kontrolünüz artar.

Agorafobili panik bozukluk için maruz bırakma terapisinde, korktuğunuz ve kaçtığınız durumlara maruz bırakılırsınız. Diğer fobiler için maruz bırakma terapilerinde olduğu gibi panik gitmeye başlayana kadar korkulan durumla yüzleşirsiniz. Bu deneyim süresinde durumun zararlı olmadığını ve duygularınız üzerinde kontrolünüz olduğunu öğrenebilirsiniz.

Panik Atak ve Panik Bozukluk İçin İlaçlar

İlaçlar panik bozukluk belirtilerinin azaltılmaları ve kontrolü için geçici olarak alınabilirler. Ancak bu sorunu tedavi etmez ve çözmez. İlaçlar bazı vakalarda işe yararlar ancak tek tedavi olarak düşünülmemelidir. İlaçlar psikoterapi  ile birleştiğinde, yani terapi ve yaşam tarzı değişimlerine katıldıklarında etkili olurlar.

Kullanılan ilaçlar şunlar olabilirler:

Antidepresanlar: İşe yaramaları için bir kaç hafta geçmesi gerekir ve onları devamlı almanız gerekir, sadece panik atak sırasında almanız yeterli değildir.

Benzodiazepinler: Bunlar çok hızlı etki eden anti-anksiyete ilaçlarıdır(genelde 30-60 dakika arasında). Bunları panik atak sırasında almak belirtilerin hızlıca geçmesini sağlayabilir. Ancak bağımlılık yaparlar ve yoksunluk belirtilerine  sebep olurlar, bu nedenle dikkatle kullanılmalılar.

Panik Atak Geçiren Birine Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Panik atak geçiren bir arkadaşı görmek korkutucu olabilir. Nefesleri anormal şekilde hızlı ve yüzeysel olabilir, sersemleşebilir, titreyebilir, terleyebilir, mide bulantısı yaşayabilir veya kalp krizi geçirdiklerini düşünebilirler. Duruma karşı verdikleri panik tepkisinin ne kadar mantıksız olduğunu düşünseniz de, varolan tehlikenin gerçek olduğunu unutmayın. Onlara sakin olmalarını söylemek veya korkularını küçümsemek yardımcı olmaz. Ancak onları panik ataktan çıkartmak ve daha az korkmalarını sağlamak mümkün.

Kendiniz sakin kalın: Sakin, anlayışlı, yargılamayan bir duruş panik atak geçiren kişiye yardım etmenizi kolaylaştırır.

Nefes almasına odaklanın: Arkadaşınızın oturabileceği bir yer bulun ve sonra yavaş, derin nefesler almaları için onlara rehberlik edin.

Fiziksel bir şey yapın: Birlikte kollarınızı kaldırıp indirin veya ayaklarınızı yere vurun. Bu stresin bir kısmının giderilmesini sağlar.

Dikkatlerini dağıtın: Çevrelerindeki beş şeyi tanımlamalarını veya ilgilerini çeken bir konuda konuşmalarını sağlayın.

Yardım alması için cesaretlendirin: Panik atak bittiği zaman arkadaşınız sizin yanınızda bunu yaşadığı için sizden utanabilir. Onlara destek olun ve anksiyeteleri için yardım almaları için cesaretlendirin.

Özellikle en önemlisi çevrenizde bu belirtileri yaşayan birisi varsa psikoterapi almalarını ve düzenli gitmlerini önerin.  Biz psikologlar bu konuda farklı terapi yöntemleri kullanıyoruz ve kişinin ihtiyacına göre bir yol haritası çiziyoruz.

Koronavirüs ( Covid-19), sizde travma oluşturduysa ve sürekli olarak bu konu ile ilgili yoğun ve süreğen kaygı hissediyorsanız ve  neler yapacağınızı, nasıl baş edeceğinizi bilmiyorsanız bunu birlikte çalışabiliriz. Online terapi almak isterseniz bana bu numaralardan ulaşabilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Diana Güler
Telefon: 0216 266 24 48 & 0533 086 30 22
Mail: info@dianaguler.com
İnstagram: dianagulerr