Ödem belirtileri ve sebepleri
Ödem, sıvı tutmanın neden olduğu şişliktir. Vücudun dokularında, özellikle deride çok fazla sıvı biriktiği zaman olur. Farklı ödem türleri vardır. Örneğin; akciğer ödemi akciğerleri etkilerken, pedal ödem ayakta şişmeye neden olur. Çoğunlukla deride, özellikle de eller, kollar, ayak bilekleri, bacaklar ve ayaklarda görülür ancak kasları, bağırsakları, akciğerleri, gözleri ve beyni etkileyebilir. Erken belirtiler, kilo alımı, ayaklarda şişme veya göz çevresindeki şişlik olabilir. Ödem; dolaşım sorunları, enfeksiyon, doku ölümü, böbrek hastalığı, beslenme bozuklukları, aşırı elektrolit problemlerinden kaynaklanabilir. Genellikle yavaş başlar, ancak ani de oluşabilir. Bu ortak bir sorundur, ancak ciddi bir durumun işareti olabilir. Ödem, eskiden hidropsi olarak biliniyordu.
Ödemle ilgili bazı kilit noktalar şunlardır:
• Fazla sıvı vücudun dokularında kaldığında ödem olur.
• Genellikle altta yatan bir hastalık veya durum vardır.
• Belirtileri nedenine bağlıdır ve normalde giderek gelişirler.
• Ödem tedavisi için ilaç tedavisi vardır.
Ödem Olabileceğinize Dair Belirtiler Nelerdir?
Belirtiler genellikle altta yatan nedene bağlıdır, ancak şişlik ve ağrı yaygındır. Ödemli bir kişide en yaygın görülen belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Şişmiş, gerilmiş ve parlak cilt
• Birkaç saniye basıldıktan sonra çukur kalan cilt
• Ayak bilekleri, yüz veya gözlerde şişlik
• Ağrıyan vücut bölümleri ve sert eklemler
• Kilo alımı veya kaybı
• El ve boyun damarlarında belirginleşme
• Yüksek nabız sayısı ve kan basıncı
• Baş ağrısı
• Karın ağrısı
• Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler
• Mide bulantısı ve kusma
• Karışıklık ve letarji
• Görme bozuklukları
Ödem Çeşitleri Nelerdir?
Aslında herkes ödemden şikayet etse de, ödemin altında yatan nedenler kişiden kişiye göre değişir. Her ödem aslında bir dizi başka sağlık sorununa işaret edebilir.
Periferik Ödem: Ayak bilekleri, bacaklar, eller ve kolları etkiler. İşaretler; şişlik, şiş hissetme ve vücudun bir bölümünü hareket ettirmekte zorlanmayı içerir.
Akciğer Ödemi: Aşırı sıvı akciğerlerde toplanarak nefes almayı zorlaştırır. Bu konjestif kalp yetmezliği veya akut akciğer hasarından kaynaklanabilir. Ciddi bir durumdur, tıbbi bir acil müdahale gerektirir, solunum yetmezliğine ve ölüme yol açabilir.
Beyin Ödemi: Beyinde görülür. Birçok nedenden dolayı olabilir, bunların çoğu hayati tehlike oluşturabilir. Belirtileri; baş ağrısı, boyun ağrısı veya sertliği, kısmen veya tamamen görme kaybı, bilinç veya zihinsel durum değişikliği, mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi sayılabilir.
Maküla(Göz) Ödemi: Bu, diyabetik retinopatinin ciddi bir komplikasyonudur. Şişkinlik, gözün ayrıntılı ve merkezi görüş sağlayan maküla bölümünde ortaya çıkar. Kişi, merkezi görmede sıkıntı ve renkleri algılamaya dair değişiklikler yaşayabilir.
Ödem diğer yerlerde de olabilir, ancak yukarıda belirtilenler en yaygın olanlarıdır. Birçok ciddi sağlık durumundan birine işaret edebilir. Her türlü şişlik konusunda endişeniz varsa, bir doktora danışmak gerekebilir.
Ödemin Sebepleri Nelerdir?
Kalp Yetmezliği
Kalbin alt odacıklarından biri veya her ikisi de kan pompalamıyorsa, kan uzuvlarda toplanarak ödem oluşturabilir.
Böbrek Hastalığı veya Böbrek Hasarı
Böbrek hastalığı olan bir kişi kandan yeterli miktarda sıvı ve sodyum atamaz. Bu, kan damarlarına basınç uygulayarak sıvının bir kısmının sızıntı yapmasına neden olur. Şişkinlik bacaklarda ve gözlerde oluşabilir.
Böbreklerdeki kılcal damarları ve atıkları, aşırı miktarda sıvı bulunan glomerülleri incitmek nefrotik sendroma neden olabilir. Bunun bir belirtisi kandaki protein albumin seviyesinin düşük olmasıdır. Bu ödeme neden olabilir.
Karaciğer Hastalığı
Siroz, karaciğer fonksiyonunu etkiler. Bu, hormonların ve sıvı düzenleyici kimyasalların salgılanmasında ve düşük protein üretiminde değişikliklere neden olabilir. Dolayısıyla sıvı, kan damarlarının çevresindeki dokuya sızıntı yapar.
Siroz; bağırsaklardan, dalaktan ve pankreastan karaciğere kan taşıyan büyük damar olan portal damardaki basıncı da artırır. Bacaklarda ve karın boşluğunda ödeme neden olur.
Bazı İlaçlar
Damar genişleticiler veya kan damarlarını açan ilaçlar, kalsiyum kanal blokerleri, non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar (NSAID’ler), östrojenler, bazı kemoterapi ilaçları ve bazı diyabet ilaçları; yan etki olarak ödem tutmaya neden olabilir.
Gebelik
Hamilelik sırasında vücut; sıvının tutulmasını teşvik eden hormonları serbest bırakır ve bir kadın her zamankinden daha çok sodyum ve su tutma eğilimi gösterir. Yüz, eller, alt bölgeler ve ayaklar şişebilir. Bir kadın gebelik sırasında sürekli yatar pozisyonda dinlendiğinde, genişlemiş uterus; vena kava olarak bilinen bir damara bası yapabilir; femoral damarları tıkayabilir ve ödeme sebep olur. Hamilelik sırasında kan pıhtısı daha kolay oluşur. Bu, ödemin bir diğer nedeni olan derin venöz tromboz (DVT) riskini artırabilir. Gebeliğe bağlı hipertansiyon veya yüksek tansiyondan kaynaklanan eklampsi de ödeme neden olabilir.
Beslenme Faktörleri
Ödem geliştirmeye elverişli insanlarda çok fazla tuz tüketimi, malnutrisyon(burada ödem düşük protein seviyelerinden kaynaklanabilir), düşük seviyelerde B1, B6 ve B5 vitamini tüketimi şişkinliğe sebep olabilir.
Diyabet
Şeker hastalarının komplikasyonları şunları içerir:
• Kalp-damar hastalığı
• Akut böbrek yetmezliği
• Akut karaciğer yetmezliği
• Protein kaybına neden olan enteropati veya protein kaybına neden olan bağırsak rahatsızlığı
• Diyabetik maküla ödemi (diyabette retinanın şişmesi)
Bu hastalıklar ve diyabetlilerin kullandığı bazı ilaçlar ödem ile sonuçlanabilir.
Beyni Etkileyen Koşullar
Beyinde ödem oluşmasının sebepleri aşağıdakiler olacaktır:
Kafa yaralanması: Başın çarpılması veya kafaya alınan bir darbe beyinde biriken sıvıların oluşmasına neden olabilir.
İnme: Büyük bir inme beyin şişmesine neden olabilir.
Beyin tümörü: Beyin tümörü, özellikle yeni kan damarları oluşturduğu için kendi etrafında su biriktirir.
Alerjiler
Bazı gıdalar ve böcek ısırıkları, alerjik veya hassas insanlarda yüzün veya derinin ödemine neden olabilir. Şiddetli şişme anafilaksi belirtisi olabilir. Boğazda şişme bir insanın hava yolunu kapatabilir, bu nedenle nefes alışı durursa, ölümle sonuçlanabilir. Bu acil müdahele gerektirir.
Kol ve Bacaklarla İlgili Sorunlar
Bir kan pıhtısı: Kan damarında oluşan pıhtı gibi herhangi bir tıkanıklık kan dolaşımını önleyebilir. Damardaki basınç arttıkça, sıvıların çevresel dokuya sızıntısı başlar ve ödem oluşturur.
Variköz damarlar: Bunlar genellikle valflerin hasar görmesi nedeniyle oluşur. Damarlarda basınç artar ve şişmeye başlar. Basınç aynı zamanda çevresindeki dokuya sıvı kaçması riskini de artırır.
Bir kistin büyümesi veya tümör: Herhangi bir yumru; bir lenf kanalı veya damara baskı yaparsa, ödeme neden olabilir. Basınç arttıkça, sıvılar dokuya sızabilir.
Lenfödem: Lenfatik sistem dokulardan fazla sıvının atılmasına yardımcı olur. Ameliyat, enfeksiyon veya tümör gibi bu sisteme verilen herhangi bir hasar ödemle sonuçlanabilir.
Çeşitli Koşullar
Uzun süren hareketsizlik: Uzun süre sabit olan hastaların ciltlerinde ödem gelişebilir. Bunun nedeni hem yerçekimine bağlı alanlarda sıvı biriktirme hem de hipoksiden antidiüretik hormon salınması olabilir.
Yüksek rakım: Bu, fiziksel hararetle birlikte, riski artırabilir. Akut dağ hastalığı, yüksek rakımlı pulmoner ödem veya yüksek rakımlı serebral ödem oluşturabilir.
Yanıklar ve güneş yanığı: Cilt, sıvıyı tutarak yanığa tepki verir. Bu, lokalize şişmeye neden olur.
Enfeksiyon veya iltihaplanma: Enfekte veya iltihaplı herhangi bir doku şişebilir. Bu genellikle derideki en belirgin ödemdir.
Adet veya adet öncesi: Adet döneminde hormon seviyeleri dalgalanır. Menstrüel kanamadan önceki günlerde progesteron seviyeleri daha düşüktür ve bu sıvı tutulumuna neden olabilir.
Gebelik öncesi hap: Östrojen içeren herhangi bir ilaç ödeme neden olabilir. Bu hapı ilk kullanmaya başlayan kadınların ağırlık kazanması sık görülür.
Menopoz: Menopozdaki, hormon dalgalanmaları sıvı tutmaya neden olabilir. Hormon replasman tedavisi (HRT) de ödemi tetikleyebilir.
Tiroid hastalığı: Tiroid problemleri ile ilişkili hormonal dengesizlikler ödeme neden olabilir.