Köpeklerde gök gürültüsü ve havai fişek korkusu

Korku normal ve adaptif bir tepkidir. Hayvanlarda ise hayvanın kaçınma, inleme, ağlama, titreme, sallanma ve adımlama gibi davranışlar göstermesi sonucunda kaygı ve korkunun kendini göstermesi beklenir.

Kısaca stres tepkisi adı verilen bu tepki sağlıklı ve gereklidir. Köpek mevcut duruma karşı eyleme geçmeye hazırdır. Örneğin korkunç bir sese karşı geri çekilebilir. Ancak tepki uzadığında, yani örneğin yağmurlu mevsimlerde şimşekler çaktığı zaman, fiziksel ve duygusal patolojik problemler ortaya çıkabilirler.

Kronik stresin etkileri arasında hayvanları enfeksiyona daha açık hale getiren bağışıklığı baskılayıcı etkiler ve organlara kan akışının değişimi bulunur.

Korku mu Fobi mi?

Çoğu korkudan kurtulmak için onun etkenine aşamalı olarak maruz kalmak, karşıt koşullanmak ve diğer stratejiler işe yararlar. Ancak fobiler öğrenilmiş korku tepkileridirler ve şu özelliklere sahiptirler: 

• Zamanla süreklilik gösterirler
• Korku tepkisine sebep olan şeye karşı kalıcıdırlar
• Mantıksızdırlar ve adaptif değillerdir

Normal korku fobiden nasıl ayrılır? Dışarıda şimşek çaktığında korku yaşamak normaldir ve çoğu insan bile tırsarak tepki verir. Bu tür bir tepki hayvanlarda da normaldir. Ancak gökyüzünde her kara bulutlar çıktığında, yapraklar hışırdadığında ve hatta günün belli saatlerinde korku ve kaygı gibi tepkilerin ortaya çıkması, fobiye işaret eder.

Kaygı ve Korkuyu Ayırabilmek

Kaygı, gerçekçi veya hayal edilen bir tehdit veya duruma karşı endişe, belirsizlik ve korku gösterme olarak tanımlanır ve genelde fiziksel ve psikolojik olarak engelleyicidir.

Korku ise gelen bir tehlikeye, kötülüğe, acıya karşı tehdit hayali de olsa gerçek de olsa verilen rahatsız edici bir duygudur.

Korku ve Fobileri Ayırt Edebilmek

Gelişim

Korku ve fobilerin muhtemel sebepleri arasında şunlar var:

• Travmatik veya itici olaylar
• Daha önceki kısıtlayıcı deneyimler
• Pekiştirme (niyetli veya niyetsiz)

Gürültüye karşı oluşan korku ve fobiler 9 haftalıktan itibaren görülebilirler ancak gürültü fobisi genelde uzun süre sonunda oluşur.

Gürültü Korkusu/Fobisi

Gürültü korkusu veya fobisinin en yaygın örnekleri arasında gök gürültüsü ve havai fişekler bulunur. Köpeklerin %49’unun havai fişeklere karşı ciddi bir korku tepkisi verdikleri tahmin ediliyor. Ayrıca bulaşık makinesi, vantilatör, plastik çöp torbaları ve ev alarmları da gürültü örnekleri arasında.

Gök Gürültüsü Korkusu/Fobisi

Gök gürültüsü fobisi tanısı alan köpekler rüzgara, yağmura, gök gürültüsüne, yıldırıma ve ayrıca barometrik basınç değişimlerine, yağmur kokusuna, statik elektriğe ve hatta saate göre kaygı ve korku tepkileri verebilirler. Yapılan bir çalışmada gök gürültüsüne maruz bırakılan köpeklerde salya kortizol düzeylerinin %207 arttığı görülmüş.

Maruz Bırakma: Korkuları Geçirebilir mi?

Maruz bırakma, kaygılı bir köpeği, korktuğu uyarana kaygı tepkisi vermeyi bırakana kadar maksimum düzeyde özellikle maruz bırakma sürecidir. Hedef köpeğin uyarana alışması ve ona verdiği tepkiyi azaltması olsa da, kaygıları arttırabilir. Maruz kalma seansı başladığında korku tepkisi kesilene kadar devam etmelidir. Hayvanın kendisine, etrafa zarar vermesi, ayrıca sağlık problemleri oluşacak kadar çok stres tepkisi vermesi mümkündür. Ayrıca sürecin sonunda köpek uyarandan kaçamayacağını anlarsa çaresizliği öğrenebilir. Bu uyarana maruz kalan köpek saklanabilir veya sahibinin yanında durabilir, titreyebilir, salya akıtabilir. En kötü senaryoda, panikleyen köpek odadan, evden, bahçeden kaçma çabası içerisine girebilir ve bu süreçte kendine zarar vererek hem eve hem de ev dışındaki şeylere zarar verebilir.

Kışkırtan bir sebep mevcut olabilir. Örneğin çok şiddetli bir gök gürültüsü veya yıldırım görülebilir. Bir olayın sebep olarak görülmediği vakalarda başka bir sebep bulmak gerekir. Bu nedenle daha fazla araştırma gerekir. Örneğin bazı köpeklerin korku veya fobi geliştirme riskini arttıran genetik eğilimleri vardır.

Gök Gürültüsü Fobisinin Tedavisi

Şimşek tedavisi için aşağıdaki çözümler çare olabilirler:

• Köpeği fırtınada içeri almak
• Arkaplan gürültüsü sunmak (televizyon, radyo, vantilatör veya beyaz gürültü)
• Küvet, sepet, dolap gibi güvenli yerler sunmak
• Mümkünse sahibinin yanında olması

Şimşek fobisinin karmaşık doğasından dolayı tedavi zorlu olabilir ve bazı köpeklerde yoğun bir takip gerekebilir. Köpek kontrol etmesi imkansız bir uyarana karşı tepki verebilir. Örneğin barometrik basınç, iyonizasyon, ışık gibi şeylere tepki verebilir ve bu da hassasiyeti azaltmayı zorlaştırır.

Terapötik Eğitim

Hassasiyeti Azaltma ve Karşıt Koşullanma

Eğer köpek gök gürültüsü, havai fişek gibi şeylere korkuyla tepki veriyorsa, gök gürültüsü sesleri içeren bir ses dosyası ile hassasiyeti azaltma ve karşıt koşullanma sağlanabilir.

• Köpeğe göre en az korkutucu olan uyaranla başlayın, örneğin yağmur olabilir.
• Her uyaranı yavaşça, sesi hafif hafif açarak başlatın.
• Yavaşça ve aşama aşama sesleri değiştirin. Daha yoğun korkuya sebep olan yıldırım gibi şeyleri sonraya bırakın.
• Seanslar günde 5-10 dakika civarında uygulanmalı.

Hedef köpeği seans sırasında sakin ve rahat tutabilmek. Ancak bu ses dosyaları arkaplan sesi olarak veya çok sesli olarak oynatılmamalılar. Çünkü bu şekilde maruz bırakma terapisinde olduğu gibi anksiyetenin artması riski var.

Havai fişek, gök gürültüsü gibi seslerin terapisinde kullanılması uygun olsa da genelde tam olarak verimli olmayabilir çünkü sadece sesler bir hava olayının aynısını yaratmakta yeterli olmazlar.

Klasik Koşullanma

Klasik koşullanma işe yarayabilir. Bu uygulamada korkuyu tetikleyen uyaran, köpeğin favori ödül maması veya oyuncağı ile eşleştirilir. Bu da köpek için pozitif bir bağlantı yaratır. Örneğin karanlık havada peynir, gök gürültüsünde sosis bağlantısı kurulabilir. Bu şimşek partileri sayesinde köpek korku tepkisi vermek yerine özel bir şey bekleme tepkisi verir.

İdeal olarak klasik koşullanma, köpek henüz yavruyken başlamalı, böylece genç yaşlardan itibaren şimşeğin pozitif bir şey olduğunu düşünmeli. Belirsizlikten kaynaklanan kaygılar yerine köpek şimşek sırasında pozitif bir eylemin sonucunu bekleyecektir ve böylece korku dolu bir an yaşamayacaktır.

Asla Cezayı Kullanmayın

Köpeğin sahibi hiç bir şekilde köpeğinin ses ve şimşeğe karşı korkusunu yenmek için cezayı kullanmamalıdır, özellikle de sahibi yokken fiziksel hasar mevcutsa. Ceza köpeğin korku ve kaygılarını arttırır. Tedavi için onun sakin ve rahat kalması gerekiyor.

Terapötik Ürünler

Kıyafetler

Köpekler için üretilmiş çeşitli kıyafetler var ve bunların bazılarının anti-statik özelliklere sahip oldukları belirtiliyor ve böylece köpeğin havadaki elektrik değişimlerine karşı korunması sağlanarak tepki vermesi azaltılıyor.

Bazı ürünlerde ise köpeğin gövdesine hafif bir baskı uygulanıyor ve kucaklanma tepkisinden dolayı korkularda azalma ortaya çıkıyor. 

Pek çok köpek sahibi gök gürültüsü sırasında işte olduğu için, gün içerisinde köpeğinizin bunları takmasını sağlayabilirsiniz.

Feromon Ürünleri

Feromon ürünleri köpeklerin gürültü ve şimşek kaygılarını gidermelerine yardımcı olabilirler. Bazı çalışmalarda ses terapisi ile birlikte kullanılan feromon ürünlerinin köpeklerde havai fişek korkusunu giderme konusunda yardımcı olabildiği görülmüş. Çünkü her yaştan köpek ve yavrulara rahatlama sağlayabiliyor.

Terapötik İlaçlar

Antidepresan ve Anti-Anksiyete İlaçları

Köpeğin genel kaygılarını azaltmak için günlük ilaçlar verilebilirler. Bunlar arasında şunlar var:

• SSRI ilaçlar
• Trisiklik antidepresanlar

Tedavi fırtına mevsiminden bir ay önce başlamalı ve uygunsa köpek mevsim bitmeden yavaş yavaş ilacı bırakmalı.

Benzodiazepine

Köpeklerin gök gürültüsüne karşı verdiği panik tepkisi için benzodiazepine türü ilaçlar yağmurdan 30-60 dakika önce verilebilirler. Sahibi fırtına sırasında evde olmayabileceği için fırtına bekliyorsanız evden çıkmadan önce verebilirsiniz. Gerekliyse ek doz da verilebilir.

Eğer şimşeklerden korkan köpek evin tek köpeğiyse veya başka kimse yoksa, benzodiazepine otomatik yem makinesinde bir köfte olarak verilebilir.

Serotonin Antagonist Geri Emilim İnhibitörü

Trazodone olarak bilinen bu madde, SSRI, trisiklik antidepresanlar veya benzodiazepine ürünleri ile birlikte veya tek başına kullanılabilir. Ancak kombinasyon terapisi dikkatle gözlenmeli çünkü serotonin sendromuna yol açabilir. Bu ciddi bir rahatsızlıktır. 

Doğal Ekstreler

Yapılan bir çalışmada çeşitli bitkisel ekstrelerin köpeklerde gök gürültüsü ile bağlantılı stres davranışlarının yönetimine yardımcı olabildiği görülüyor.

Sonuç Olarak

Beyaz gürültü ve gök gürültüsü fobileri yaygındırlar ve tedavi etmesi zor olabilir. Bu nedenle bu vakaları çoklu bir yaklaşım ile değerlendirmek gerekir. Tek bir tedavi yöntemi her köpekte işe yaramayabilir.