Güneş çarpmasının belirtileri nelerdir?

Güneş çarpması sıcaktan kaynaklanan rahatsızlıkların en ciddi şeklidir ve tıbbi bir aciliyet oluşturur. Eğer birisinin güneş çarpması geçirdiğini düşünüyorsanız, hemen acili arayın ve sertifikanız varsa ilk yardım uygulayın.

Güneş çarpması beyni ve diğer iç organları öldürebilir veya onlara hasar verebilir. Güneş çarpması genelde 50 yaş üstündeki insanları etkiler ancak genç ve sağlıklı sporcularda bile hasara sebep olabilir.

Genelde ilk olarak sıcaktan bayılma, bitkinlik hissetme ve kramp geçirme gibi rahatsızlıkların ardından gelir ancak önceden hiç bir belirti vermeden ortaya çıkması da mümkün.

Güneş çarpması uzun süre çok yüksek sıcaklıklara maruz kalmak ve ayrıca bir de susuzluk yaşamak sonucunda ortaya çıkar ve bu durum bedenin sıcaklık kontrolünü imkansız hale getirir. Güneş çarpmasının tıbbi tanımı, iç beden sıcaklığının 40 derece üstüne çıkması ve yüksek sıcaklıklara maruz kaldıktan sonra merkezi sinir sistemini de içeren komplikasyonların ortaya çıkmalarıdır. Diğer yaygın belirtileri arasında bulantı, inme, kafa karışıklığı, yön kaybı ve bazen bilinç kaybı ve koma bulunur.

Güneş Çarpması Belirtileri

Eğer birisi çok fazla sıcaklarsa ve bedenindeki su ile tuzları kaybederse, bu durum yorgunluğa, güçsüzlüğe ve kas kramplarına yol açar.

Eğer beden doğru sıcaklığı koruma yeteneğini kaybeder ve çok ısınırsa, ortaya güneş çarpması çıkar.

Güneş çarpmasının belirtileri şöyle:

• Yüksek beden sıcaklığı: Artan beden sıcaklığı güneş çarpmasının temel özelliğidir.
• Ruh hali değişimleri: Kafa karışıklığı, özellikle çocuklarda nöbetler, sanrılar, konuşmada bozulma, sinir hali ve koma.
• Terleme değişimleri: Sıcak havadan kaynaklanan güneş çarpmasında cilt çok sıcak ve kuru olacaktır. Fiziksel yorulmadan kaynaklı güneş çarpmasında cilt nemli hissettirecektir.
• Bulantı: Hasta olma hissi ve kusma isteği olabilir.
• Baş ağrısı: Zonklayan ağrı genelde güneş çarpmasında çok yaygındır.
• Renk değişimi: Beden ısındıkça cilt kızarabilir.
• Nefes: Nefes daha yüzeysel ve hızlı olabilir.
• Kalp ritmi: Vücut soğumaya çalışırken kalp de baskı altındadır ve ritmi artar.

Güneş Çarpmasının Sebepleri

Güneş çarpması şunların sonucunda olabilir:

• Sıcak ortamda kalmak: Buna klasik güneş çarpması adı verilir ve iç beden sıcaklığının dış ortam sıcaklığı nedeniyle artmasını ifade eder. Bu rahatsızlık genelde sıcak, nemli havaya çok uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanır. Genelde yaşlı bireylerde ve kronik hastalıkları olanlarda ortaya çıkar.
• Yorucu aktiviteler: Bu rahatsızlık sıcak havada yoğun fiziksel aktivite yapmaktan dolayı iç beden sıcaklığındaki artıştan kaynaklanır. Sıcak havada spor yapan veya çalışan herkeste ortaya çıkabilir ama sıcak havalara alışkın değilseniz olma ihtimali daha fazladır.

Her iki güneş çarpması türünde de rahatsızlık şunlarla tetiklenebilir:

• Fazla kıyafet giymek terlemeye ve terin buharlaşmasına engel olarak bedenin soğumasını önler.
• Alkol almak bedenin sıcaklık yönetimini etkiler.
• Susuz kalmak yeterince su içmemekten kaynaklanır ve terleme ile kaybolan sıvıları yerine koyamazsınız.

Risk Faktörleri

Güneş çarpması herkeste ortaya çıkabilir ancak riskinizi arttıran bazı faktörler var:

• Yaş: Aşırı sıcaklar ile baş edebilme yeteneğiniz merkezi sinir sisteminizin gücü ile alakalıdır. Çok gençken merkezi sinir sistemi tam gelişmemiştir ve 65 yaş üzeri bireylerde ise bozulmaya başlamıştır ve bu da bedenin sıcak havaları yönetebilme kabiliyetini azaltır. İki yaş grubu da genelde yeterince su içmez ve bu da riski arttırır.
• Sıcak havada efor: Askeri eğitimler ve spor etkinliklerinde sıcak hva güneş çarpmasına sebep olabilir.
• Sıcak havaya aniden maruz kalmak: Eğer sıcaklıkta aniden bir artış olursa sıcağa bağlı rahatsızlık riskiniz artar. Bu nedenle değişime alışmak için bir kaç günlüğüne fiziksel efora ara verin. Ama yine de bir kaç hafta boyunca yüksek sıcaklıklara maruz kalana kadar güneş çarpması riskiniz yüksek olacaktır.
• Havalandırma olmaması: Vantilatör işinizi görüyor gibi olabilir ama çok uzun süren sıcak havalarda klima nemi ve sıcaklığı düşürmek için en etkili yoldur.
• Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar bedenin su ve sıcaklık yönetimini etkilerler. Özellikle damar daraltan, adrenalini engelleyerek tansiyonu yöneten, idrar söktüren ve psikiyatrik belirtileri azaltan ilaçlar kullanıyorsanız sıcak havada dikkatli olun.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sendromu için uyarıcı ilaçlar ve yasadışı uyuşturucular da güneş çarpmasına daha yatkın hale getirirler.

• Belli rahatsızlıklar: Kalp ve akciğer hastalıkları gibi bazı kronik hastalıklar güneş çarpması riskini arttırabilirler. Ayrıca obez olmak, hareketsiz olmak ve geçmişte güneş çarpmaları yaşamış olmak da riski arttırır.

Komplikasyonları

Güneş çarpması pek çok komplikasyona sebep olabilir ve bunlar bedenin ne kadar sıcak kaldığına bağlı. Ağır komplikasyonları şöyle:

• Temel organ hasarı: Beden sıcaklığı hemen düşürülmezse beyin ve diğer temel organlarda şişlik olabilir ve bu da kalıcı hasara yol açabilir.
• Ölüm: Doğru ve hızlı tedavi olmazsa güneş çarpması ölümcül olabilir.

Önleme

Yazın yüksek hava sıcaklıkları genelde bir sağlık riski olarak görülmez ama sıcak havalar her sene fırtınalardan, sel baskınlarından ve yıldırımlardan daha fazla insanın ölmesine sebep oluyorlar ve bu nedenle dikkatle yaklaşılmalı.

Güneş çarpması potansiyel olarak hayati tehlike oluşturabilen bir rahatsızlık ama kaçınmak mümkün. Serin kalmak ve su içmek temel. Aşağıda bunu başarmanın bazı temel yolları var:

• Giyinme: Rahat, hafif kıyafetler giymek. Bunlar bedenin doğru şekilde soğumasına yardımcı olurlar.
• Sıvılar: Terleme ile atılan sıvıları yerine koymak için sıvı alımına devam etmek gerekir.
• Arabada kalmamak: Camları kapalı bir araba güneş altındayken iç sıcaklığı 10 dakikada 7 derece kadar yükselebilir. Bu nedenle sıcak havalarda arabanın içerisinde kimseyi bırakmayın.
• Zamanlama: Günün en sıcak saatlerinde ekstra önlem alın. Saat 11 ve 3 saatleri arasında dışarı çıkmayın. Eğer aktiviteyi durdurmak mümkün değilse sıvı alımını arttırın ve gölgede molalar verin.
• Güneş yanığı: Güneş yanığı olmak bedenin soğuma kapasitesini etkiler. Bu nedenle güneş kremi ve geniş şapkalar kullanın.
• Dikkatli olun: Eğer ilaçlar, sağlık sorunları ve yaştan dolayı güneş çarpması riskiniz varsa ve sıcak bir günde bir aktivite planlıyorsanız, yakınlarda sağlık kurumları olduğundan emin olun.

Güneş çarpması yeterince özen gösterilmeyen bir rahatsızlık ve basit öneriler takip edilirse tamamen kaçınmak mümkün.

Yani sıcak bir günde rahat kıyafetler giyin, gölgede dinlenirken soğuk bir içecek için.

İyileşme Süreci

Geçmişte güneş çarpmasının iyileşmesi uzun sürse bile uzun vadeli herhangi bir fiziksel etkisinin olmadığı düşünülüyordu. Ancak 1995 yılında Şikago’da yaşanan sıcak dalgasının ardından gerçeğin tam olarak böyle olmayabileceği ortaya çıktı.

Sıcak dalgası sırasında 9 gün içerisinde 600’den fazla kişi öldü ve 3000’den fazla kişi acile gitti. Araştırma ekibi 58 ölüme yakın deneyim yaşayan bireyi takip ederek uzun vadeli bir işlev kaybı olup olmadığını gözlemledi.

Araştırmacılar katılımcıların neredeyse yarısının bir yıl içerisinde öldüğünü tespit ettiler. %21’i daha hastaneden çıkmadan ölürken, %28’i ise taburcu olduktan sonra öldü.

Hayatta kalanların üçte biri 12 ay içerisinde geçmeyen orta ve şiddetli düzeydeki işlev kayıpları ile hayatına devam etti.