En İyi ve En Kötü Doğum Kontrol Yöntemleri
Doğum kontrolü söz konusu olduğunda, kadınların seçenekleri hiç olmadığı kadar fazla. Ancak daha fazla seçenek, daha fazla düşünecek şey anlamına geliyor. Peki hangi doğum kontrol yönteminin sizin için daha iyi olacağını nasıl bileceksiniz?
En önemli adımlardan bir tanesi seçenekleri doktorunuzla konuşmaktır. Her bir doğum kontrol yönteminin sağlığınızı nasıl etkileyeceğini bulmak istiyorsunuz. Tansiyon, sigara alışkanlığı veya meme kanser riski gibi şeyler, tercihiniz üzerinde etkili olacaktır.
Yapılan araştırmalara göre en popüler doğum kontrol yöntemleri arasında oral doğum kontrol hapları, tüpleri bağlatma ve kondom bulunuyor. Hiç bir yöntem tam olarak yüzde 100 koruma sağlamıyor ancak oral doğum kontrol haplarının gebeliği önleme konusunda oldukça iyi bir iş çıkardıkları belirtiliyor. Her 100 kadından sadece 9 tanesi bu yöntemi kullandığı halde hamile kalıyor.
Doğum kontrol yönteminin maliyeti sigorta şartlarınıza ve yönteminize göre değişiklik gösterecektir.
Peki ya kilo alma konusunda ne demeli? 2014 yılında yapılan bir araştırmaya göre hap veya bant kullanmanın çoğu kadında kiloda bir fark yaratmadığı görülmüş ve kilo alanlarda da bunun en fazla alanlarda genelde iki kilogram civarında olduğu görülmüş. Veri sağlayan 21 çalışmaya göre kadınların sadece %0-5’inin kilo alımı nedeniyle bu yöntemi bıraktığı gözlenmiş.
Eğer kilo alımı yaşarsanız, bunun sebebinin doğum kontrol yönteminiz olması ihtimali düşük. Ancak doğum kontrol iğnelerinin bir istisna olduğu ve yaptıran kadınların dörtte birinin kilo alımı yaşadığı belirtiliyor. Eğer iğne harici bir yöntem kullanıyorsanız ve kilo almış gibi hissediyorsanız, bu muhtemelen ödemdir ve gerçek bir yağlanma değildir.
Ancak oral doğum kontrol haplarında hem östrojen hem de progestin olduğu bir gerçek. Bunlar sivilce tedavisinde de kullanılabilen hormonlar. Haptan kaynaklanan hormonlar, bedendeki yağ üreten testosteron gibi diğer hormonların üstesinden gelmeyi başarabiliyorlar.
Dilerseniz 11 doğum kontrol yönteminin avantaj ve dezavantajlarına sırasıyla göz atalım.
Kondom Birden Fazla Şekilde Korur
Kondomların doğum kontrolünde temel olmalarının bir sebebi var: Sadece gebeliği önlemez, aynı zamanda hastalık ve enfeksiyonları da önler. Eğer partnerinizden zührevi hastalık kapma ihtimaliniz varsa, kondom bir gerekliliktir.
Günümüzde hem erkek hem de kadınlara uygun kondomlar var ancak erkek kondomları çok daha popüler. Spermisit köpük, krem, jel veya film de kondomla beraber kullanılabilir. Ancak spermisitlerin tek başlarına kullanımları gebelikleri kadınların sadece %71’inde önlüyor.
Avantajlar: Kondom ucuzdur ve zührevi hastalıklar ile HIV’ye karşı en yüksek korumayı sağlar. Kadın kondomları daha fazla kontrol imkanı sunar çünkü kadınlar bunu kendileri yerleştirirler.
Dezavantajlar: Erkek kondomları gebeliği önlemek konusunda sadece %82 oranında etkililer ve kadın kondomunda ise bu oran %79 civarında. Kondomun yırtılma riski olduğundan beraberinde başka bir yöntem daha kullanmak daha iyi. Bazı kadınlar kadın kondomlarını yerleştirmenin zor olduğundan ve komik sesler çıkardığından da bahsediyorlar.
Diyafram ve Diğer Bariyer Yöntemleri Hormonsuzdurlar
Bariyer tipi doğum kontrol yöntemleri vardır. Diyafram vajinaya yerleştirilen ve spermlerin rahme girmesine engel olan bir esnek kaptır. Spermisitle kullanıldığında daha etkilidir.
Diyaframı doktor yerleştirir ve bir yılın ardından değiştirilmesi önerilir. Onu arada bir inceleyerek delik, yırtık ve incelme olmadığından emin olmanız gerekir. Eğer yakın zamanda kilo verdiyseniz, oturup oturmadığını kontrol ettirmeniz de gerekir.
Servikal kapak da diyaframa benzerdir. Bir uzman yerleştirir ve spermisitle kullanımı önerilir. Vajinaya yerleştirirsiniz ve o da spermlerin rahim ağzına girişine engel olur. Her sene değiştirilmelidir.
Sünger ise spermisit kaplı yumuşak bir köpüktür. Bir donut gibidir ve vajinaya sokulduğunda rahim ağzını kaplar.
Avantajları: Bunların hepsi hormonsuzdur. Diyafram veya servikal kapağı istenen bir zamanda taktırabilirsiniz. Meme kanseri gibi tıbbi rahatsızlıkları olanlara uygundurlar çünkü bu bireylerin hormonlu doğum kontrol haplarını kullanmamaları önerilir. Sünger ise reçetesiz alınabilecek bir yöntemdir.
Dezavantajları: En etkili hale gelebilmesi için diyafram ve servikal kapağın spermisitle birlikte kullanılması gerekir ve ilişkiden sonra en az altı saat daha orada kalmalıdır. Diyaframda idrar yolu enfeksiyonu riski daha yüksektir ancak seksten sonra idrarınızı yapmak riski azaltır. Servikal kapakta ise mesane enfeksiyonu riski yoktur.
Çok nadir olsa da bu üç yöntem de toksik şok sendromuna yol açabilir. Bu nedenle diyaframı 24 saatten fazla olduğu yerde bırakmamak gerekir. Servikal kapak ise 48 saatten fazla orada kalmamalıdır.
Eğer HIV enfeksiyonu riskiniz varsa, bu iki yöntem de işinize yaramaz çünkü spermisitlerde kullanılan bileşenler HIV kapma riskinizde artışa yol açabilirler. Diyafram gebeliği önleme konusunda sadece %88 etkilidir ve sünger de benzer şekildedir. Servikal kapak ise %86 etkilidir.
Doğum Kontrol Hapları Gebeliği Önlemeden Fazlasını Yaparlar
Seçilebilecek çok sayıda doğum kontrol hapı türü var ve bunların bir kısmında sadece progestin varken, bir kısmında östrojen ve progestin kombinasyonu vardır.
Avantajları: Eğer hapınızı sorunsuzca alırsanız, başarısızlık ihtimali %1’in altındadır. Kombinasyon doğum kontrol hapları aynı zamanda daha az ağrılı adet dönemleri geçirmenizi sağlarlar ve belirtiler hafifler.
Haplara pelvik inflamatuvar hastalığı, endometriyal kanser ve yumurtalık kanserine karşı da koruma sağlayabilirler. Sadece progestin içeren hapların kullanımı pıhtılaşma problemleri veya yüksek tansiyon problemleri olan kadınlar için daha uygundur. İki türü de adeti düzenlemeye yardımcı olur.
Dezavantajları: Hapların başarısızlık oranları gerçeklikte %8 civarındadır. Bunun sebebi düzenli olarak almayı unutabilmektir. Sadece progestin içeren bir hap kullanıyorsanız, her gün aynı vakitte almak da önem kazanır.
Doğum kontrol hapları lekelenmeye, memelerde gerginliğe, bulantıya ve düşük libidoya sebep olabilirler. Kombinasyon haplarda ise kan pıhtısı ve sigara içiyorsanız inme riski vardır.
Bant ve Halka Sizi Haplardan Kurtarır
Bant ve halka, östrojen ve progestin içeren hormonal doğum kontrol yöntemleri arasında yer alırlar ancak hapların aksine günlük bakım gerektirmezler.
Bant karnınıza, kalçanıza, kolunuza veya gövdenize yapışan ve haftalık değişen bir plastik parçadır. Halka ise küçük ve esnek bir cihazdır ve vajinanın içine yerleştirildikten sonra üç hafta boyunca içeride kalabilir ancak ayın bir haftasında adet olabilmeniz için çıkarılmalıdır.
Avantajları: Bu doğum kontrol yöntemlerinin ikisi de kombinasyon hapların tüm faydalarını sağlarlar ve kullanımları daha kolaydır. Ayrıca halka adet olmaktan kaçınmak için devamlı kullanılabilir. Hap gibi %91 oranında etkilidir ve talimatlarda belirtildiği üzere kullanılırsa daha da etkilidir.
Dezavantajları: Bant bazı kadınlarda cilt tepkilerine yol açabilir. Hap gibi bant ve halka da lekelenme, baş ağrısı, şişkinlik ve memelerde gerginlik gibi yan etkilere yol açabilir. Pıhtı sorunlarınız varsa, kontrolsüz tansiyonunuz varsa veya auralı migreniniz varsa kullanmamanız gerekir. Halka aynı zamanda vajinal akıntı ve tahrişe de yol açabilme potansiyeline sahiptir.
Hormon İğneleri Sizi Üç Ay Korurlar
Koldan vurulan progestin iğneleri gebeliği üç aya kadar önleyebiliyorlar. Yumurtlamayı önler ancak aynı zamanda rahim mukusunu yoğunlaştırdığı için spermlerin seyahatini zorlaştırır.
Avantajları: Hormon iğneleri doğru şekilde bir sağlık çalışanı tarafından uygulandıklarında ve her üç ayda bir yapıldıklarında 100 kadından 1 tanesi gebe kalır. Her gün, her hafta ve hatta her ay doğum kontrolünü düşünmeniz gerekmez.
İğne aynı zamanda rahim kanseri riskini de azaltır ve sizi pelvik inflamatuvar hastalığından korur.
Dezavantajları: İğneyi olmak için doktorunuza gitmeniz gerekir ve iğne, hap, halka veya bant gibi yöntemlere göre daha fazla düzensiz kanamaya yol açabilir. Fakat bu etki ilk 3-6 ay civarında görülür.
Ayrıca uzun süre kullanımı kemik yoğunluğunda azalmaya sebep olabilir ve bu nedenle beş yıl devamlı kullandıysanız bir kemik yoğunluğu testine gitmeniz gerekir. Hormon ilacının kullanımı sona erdiğinde kemik kaybı geri döndürülebilir hale gelir.
Eğer gelecekte hamile kalmayı planlıyorsanız hormon iğneleri kullanımında iyi planlama yapmak gerekir. Bıraktıktan sonra bile 10 ay kadar gebe kalmanız mümkün olmayabilir.
Rahim İçi Araç En Etkili Doğum Kontrol Yöntemidir
Spiral veya diğer adıyla rahim içi araç, doktor tarafından rahme yerleştirilen T şekilli bir cihazdır. Bakırlı ve sentetik progestin hormonlu türleri arasında seçim yapmanız gerekir.
Avantajları: Spiral çok etkili bir doğum kontrol yöntemidir. Kullanan kadınlarda gebe kalma oranı 100’de 1’dir. Dışarıdan görünmez, spermisit kullanımı gerektirmez. Bakır spiraller 10 yıl kadar içeride kalabilirler ve hormonlu olanların ömrü ise markaya göre 3-5 yıl aralığındadır.
Bakır spiral korunmasız cinsel ilişkinin ardından beş gün içerisinde takılırsa acil bir doğum kontrol yöntemi olarak da kullanılabilir. Bir başka faydası ise uzun dönemli olsa da kolayca çıkarılabilmesi ve hemen hamile kalmanın mümkün olmasıdır.
Dezavantajları: Bakır spirallerin daha ağır adet kanamasına yol açma olasılıkları vardır. Hormonal olanlarda ise genelde daha hafif olur. Her iki türü de ama özellikle de bakır sancılarda artmaya yol açabilir. Eğer takıldığı zaman bir cinsel yolla bulaşan hastalığınız varsa, pelvik inflamatuvar hastalık riskiniz artar.
Hormon İmplantları Üç Yıla Kadar Korurlar
Bir kibrit büyüklüğünde olan plastik implantlar, uzun vadeli bir yöntemdirler ve üç yıla kadar koruma sağlarlar. Doktor tarafından üst kolda derinin hemen altına yerleştirilirler.
Avantajları: Üç yıl boyunca doğum kontrolünü düşünmek gerekmez. Görünmezdir. Rahim içi araç kadar etkilidir. Bebek sahibi olmak isterseniz çıkarttırabilirsiniz.
Dezavantajları: Çoğu kadın ilk yılında düzensiz kanama yaşar ancak zamanla adet kesilir. Eğer düzensiz kanama sorun olursa, östrojen verilerek karşı konulabilir.
Doğurganlık Takibi
Döngünüzü iyi biliyor musunuz? Tek kullanmanız gereken doğurgan olduğunuz dönemde bir kondom benzeri bariyer yöntemdir. Gebeliği önlemek için doğurganlık yani yumurtlama takibi bir takvimle, servikal mukus takibiyle ve beden sıcaklığını ölçerek gerçekleştirilebilir.
Avantajları: Bu doğum kontrol yöntemi ile ilaçlara, cihazlara ve hormon alımlarına elveda diyebilirsiniz.
Dezavantajları: Döngünüzü takip etmek için çaba göstermeniz gerekir. Dikkatli olsanız bile hata payı vardır çünkü kadınlarda her döngüde yumurtlamanın günü farklı olabilir. Spermler seksten sonra 5-6 güne kadar canlı kalabildikleri için, yumurtlamadan önce 5-6 gün kadar bariyer yöntemi kullanmanız gerekir. Başarısızlık oranı aynı anda beden sıcaklığını, servikal mukus durumunu ve takvimi takip etseniz bile %25 civarındadır.
Seks Yapmamak
%100 garantili olan tek yöntem budur. Bazı insanlar dönemsel olarak uygulayabiliyorlar.
Avantajları: Seksi tamamen bırakmak gebeliği önlemenin en iyi yoludur.
Dezavantajları: Seksi bırakmak herkese uymadığı gibi kolay da değildir. Hepimiz insanız ve cinsel ihtiyaçlarımız var. Eğer bu yöntem tek planınızsa, kondom gibi bir yedek yöntemi de kenarda hazır tutmanız daha iyi olabilir.
Vazektomi Kalıcıdır ve Neredeyse %100 Etkilidir
Tüm
doğum kontrol yükünü bir kadın olarak kaldırmaktan yoruldunuz mu? Eğer çocuk yaptıysanız, kocanızı doktora göndermeyi planlayabilirsiniz. Vazektomi basit bir prosedürdür. Küçük bir kesikten sperm taşıyan kanallar kapatılırlar ve böylece bedenden çıkmaları önlenir.
Avantajları: Vazektomi neredeyse %100 etkilidir. Tüpler 1000 erkekten sadece 1 tanesinde tekrar birleşirler. Bu yöntemin riski çok azdır, iyileşme süreci bir kaç gün sürer ve erkeğin cinsel işlevlerini etkilemez.
Dezavantajları: Ameliyattan sonra eski spermlerin bulunma ihtimaline karşın üç ay kadar bir bariyer kontrol yöntemi kullanmanız gerekir. Ayrıca kalıcıdır ve bunun yanında prostat kanseri riskinde çok küçük bir artışa yol açabilir. İşlemden önce daha fazla çocuk yapmak istemediğinizden emin olmanız gerekir. Ameliyat bazı vakalarda geri döndürülebilirdir ancak pahalıdır ve başarısız da garanti değildir.
Tüpleri Bağlatma da Kalıcıdır
Kadınlar için de kalıcı doğum kontrol yöntemleri vardır. Tüpleri bağlatmada adı üzerinde tüpler üzerinde işlem yapılır. Yani kadının yumurtalarının döllenmesini sağlayan fallop tüpleri kapatılırlar ve gebelik önlenir.
Avantajları: Güvenlidir ve hormonları etkilemez. Neredeyse %100 etkilidir. Gelecekte yumurtalık kanseri yaşama riskinizi de azaltır.
Dezavantajları: Anestezi içeren bir ameliyat gerektirir ve bu nedenle mesane veya bağırsak hasarı gibi anestezi kaynaklı riskler vardır. Bu yöntem kalıcıdır ve bu nedenle uygulamadan önce tekrar çocuk istemediğinizden emin olmanız gerekir. Vazektomi gibi geri dönüşü pahalıdır ve garanti değildir.