Disleksi ve DEHB Arasındaki İlişki

Disleksi, beyinle ilgili bir öğrenme güçlüdür. Disleksi, kişinin dil becerisini etkiler; okumayı, hecelemeyi, kod çözmeyi ve kelimeleri tanımayı zor hale getirir. Sonuç olarak aynı yaşta olan ve disleksisi olmayan çocuklara göre disleksisi olan çocukta okuduğunu anlama, kelime bilgisi ve genel bilgi daha düşük olur. Unutmayın; disleksi, zekanın bir yansıması değildir. Disleksi sahibi insanların çoğu normal ya da ortalama üstü zekaya sahiptir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve disleksinin sık sık birlikte olduğu görülmektedir. Drç Russell Barkley, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Baş Edebilme isimli kitabında, DEHB’li çocukların, DEHB’si olmayan çocuklara göre öğrenme güçlüğüne sahip olma olasılıklarının daha yüksek olduğunu açıklıyor.

Disleksi ve DEHB Arasındaki Farklar

Bunların her ikisi de nörodavranışsal bozukluklar olduğu için hangi zorlukların DEHB ve hangilerinin disleksi ile ilişkili olduğunu bilmek zor olabilir. DEHB dikkatle ve disleksi okumayla ilgili olduğu için yaşanan zorluklar benzer görünebilir. Aşağıda yer alan üç örnekle bu iki durumu birbirinden ayırabilirsiniz.

Dikkat dağınıklığı

Hem DEHB hem de disleksisi olan çocuklarda dikkat dağınıklığı olabilir. Ancak burada dikkatin dağılmasının ardındaki neden farklıdır. DEHB’li çocuğun dikkati dağılmış görünebilir, çünkü dikkatini vermesi zordur. Disleksisi olan çocuğun dikkati dağılmış görülebilir, çünkü okuma çok çaba gerektirir ve çocuğun enerjisi azalır.

Akıcılık

Akıcı okuyucular, doğru ve göreceli olarak hızlı bir şekilde okuyabilir, dışından okuduklarında kelimelere ifade katabilir. Çocuğun okuduğunu anlayabilmesi için akıcı bir şekilde okuyabilmesi gerekir.

DEHB’li çocukların hızlı çalışan beyinleri sonraki bölüme geçmeye çalıştığı için kaldığı yeri kaybetmeleri ya da bölümlerin sonlarını okumadan atladıkları için akıcı okuyucu olmayabilirler. Disleksisi olan çocuklar ise her kelimeyi doğru şekilde söylemek ya da düzgün bir şekilde okumak için uzun zaman harcadığından akıcı bir şekilde okuyamayabilir.

Akıcı okumayı engelleyen her ne olursa olsun, hem DEHB hem de dislekside okuyucunun okuduğunu anlama becerisi etkilenir. Okumak bu çocuklar için eğlenceli bir aktivite değildir.

Yazma

Yazma konusunda sorunlar yaşanabilir. DEHB’li çocuğun organize yazma ya da düzeltme ile ilgili sorunları olabilirken disleksili çocuğun ise yazım, dilbilgisi, fikirleri organize etme ve el yazısıyla ilgili sorunları olabilir.

İki durumu ayırt etmenin en iyi yolu, disleksinin genelde okuma ve yazma sırasında, DEHB’nin ise pek çok ortamda ortaya çıktığını ve doğası gereği daha davranışsal olduğunu bilmektir.

Disleksi ve DEHB

Önceden DEHB ve disleksinin birbirinden ayrı olduğu düşünülüyordu. Ancak Dr. Thomas E. Brown’ın A New Understanding of ADHD in Children and Adults (Çocuklar ve Yetişkinlerde Yeni Bir DEHB Anlayışı) isimli kitabında açıkladığı üzere son araştırmalar, DEHB ile ilgili yürütücü işlev bozukluklarının disleksi ile ilişkili olduğunu göstermektedir.

DEHB ve disleksi ayrı durumlar olsa da kişide her ikisi de mevcutsa, kişinin geniş kapsamda yürütücü işlev bozukluklarına (odaklanma sorunları, çalışma belliğini kullanma gibi) sahip olduğu, okuma için gereken bazı becerilerde (sembolleri hızlı bir şekilde işleme gibi) bir bozulma olduğu anlamına gelmektedir.

Disleksi ve DEHB Teşhisi

Her iki rahatsızlık farklı şekillerde ve genelde farklı uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. DEHB, zihinsel bir rahatsızlık olarak kabul edilir ve psikolog ve nörolog gibi uzmanlar tarafından teşhis edilmektedir.

Disleksi ise genelde eğitimciler tarafından değerlendirilir ve sonrasında bireyin daha fazla değerlendirilmesi için doktora veya psikoloğa yönlendirilmesi gerekir. Disleksi çoğunlukla klinik psikolog, okul psikoloğu, eğitim psikoloğu veya nöropsikolog tarafından teşhis edilir.

Disleksinin yoğunluğu, hafif ila yüksek şiddette olabilir. DEHB’li kişiler için de bu böyledir. Bu yüzden herkeste görülen belirtiler farklı olacaktır.

Disleksi ve DEHB Tedavisi

Disleksi için çeşitli özel okuma programları vardır. Bunlarda genelde Orton-Gillingham yaklaşımının unsurları temel alınır. Samuel Orton ve Anna Gillingham, okuma ve dil uzmanlığı öncüleri olan kişilerdir.

Gillingham, 1930’larda okuma, yazma ve hecelemeye yardımcı olacak ayrıntılı eğitim materyalleri yayınlamıştır. Araştırmaya dayalı olan bu yöntem, genelde disleksi için etkili bir tedavi şekli olarak kabul edilmektedir.

Okuma programlarının hepsi disleksili öğrencilere fayda sağlamamaktadır. Bu nedenle yazım kuralları açısından detaylı yönergeneler, fonemik farkındalık ve akıcılığa önem veren programlar arayın.

Çocuğunuzun okulunda, ihtiyaç duyduğu yardımı sağlayabilecek özel olarak eğitilmiş öğretmenler olabilir. Ancak tüm okullarda bu öğretmenler olmadığı için özel olarak çalışmak üzere bir öğretmen bulabilirsiniz.

Disleksi ve Gelişimsel Disleksi

Disleksi ve gelişimsel disleksi aynı şeylerdir. Disleksi denildiğinde genelde kalıtsal bir durum olan gelişimsel disleksiden bahsedilmektedir. Diğer disleksi türü ise edinilmiş disleksidir. Bu dislekside kişi travmatik bir beyin hasarı ya da felç nedeniyle oluşan beyin lezyonu nedeniyle disleksili olmuştur.

DEHB’de de aynı durum söz konusu olabilir. Çoğu insanda DEHB kalıtımsal olarak görülse de nüfusun az bir kısmında beyne zarar veren çeşitli nedenlere bağlı olarak doğum öncesi dönemde ya da gelişim sürecinde DEHB belirtileri ortaya çıkabilir.

Özgüven Nasıl Arttılır?

DEHB ve disleksisi olan çocuklar için en büyük zorluklardan bir tanesi, kendilerini iyi hissedebilmektedir. Bu çocuklar, yaşıtları için kolay olabilecek görevlerde zorlandıkları için özgüvenleri ve özsaygıları genelde düşüktür. DEHB ve disleksisi bulunan çocuklara yardım etmek için şunları yapabilirsiniz:

• Tanımlayın: Çocuklar, DEHB ve disleksi gibi isimleri bulunan rahatsızlıklara sahip olduğunu bilirlerse bunu faydalı bulabilirler. Neden böyle olduklarını anlarlar ve bu sayede “Ben salağım” ve “Ben aptalım” gibi ifadelerde açıklama bulmaya çalışmazlar.
• Sonucun değil, çabanın önemli olduğunu gösterin: Çocuğunuza sonuçlar ya da notlar için değil, harcadığı çaba için olumlu geribildirim verin. Disleksisi ve DEHB’si olan çocuklar, diğer çocuklara göre daha fazla çaba göstermelidir. Ancak bu çaba her zaman alınan notlara yansımaz. Çabalarının takdir edildiğini bilmek, çocuğun özgüveninde önemli bir fark yaratacaktır.
• Okul dışı etkinlikleri destekleyin: Çocuğunuz okul dışındaki etkinliklere ilgi gösteriyorsa onu teşvik edin. Dövüş sanatı, spor, sanat ya da el işi gibi şeylerde iyi olmak kendisine güvenmesini sağlayacaktır. Ayrıca bunun okulla ilgili faaliyetler dahil olmak üzere hayattaki diğer alanlar üzerinde de etkisi olacaktır.

DEHB ve disleksi, tıpkı diğer öğrenme engelleri gibi tamamen ortadan kaldırılamaz. Bununla birlikte çocuğunuzun başarılı bir yaşam sürmesi için tedavi edilmeleri ve kontrol altına alınmaları mümkündür.

Çocukların, kendileriyle aynı zorluklarla karşılaşan ünlüleri duymaları genelde umut verir. Örneğin, Steven Spielberg’ün disleksisi ve Justin Timberlake’in DEHB’si vardır.

Yardım İsteyin

Disleksiyi araştırdığınızda genelde erken müdahalenin önemli olduğunu görmüşsünüzdür. Tüm rahatsızlıkların erken tespit edilmesi önemli olsa da çocuğunuzun disleksi olduğunu ileri yaşlarda fark ederseniz, kendinizi suçlu hissetmeyin. Test yaptırmak ve uygun tedaviyi aramak için hiçbir zaman geç değildir.

Çocuğunuzda DEHB ve disleksi varsa DEHB’nin belirtileri, disleksinin işaretlerini maskeleyebilir. Ayrıca akıllı çocuklar, yaşadıkları zorlukları gizlemenin yollarını bulabildiği için bunu algılamanız zor olabilir.

Yetişkinseniz ve disleksiniz olduğunu düşünüyorsanız, yaşınız kaç olursa olsun disleksi değerlendirmesi yaptırabilirsiniz. Artık okumuyor olsanız dahi yaşadığınız zorlukların nedenini anlamak, kendinize olan güveniniz, özsaygınız ve kariyeriniz için faydalı olacaktır.

Kaynak: https://www.verywellmind.com/dyslexia-and-its-relation-to-adhd-4119917