Şizofreni belirtileri ve nedenleri nelerdir?

Şizofreni, insanların gerçekliği sıradışı şekilde yorumlamalarına sebep olan ciddi bir ruhsal bozukluktur. Şizofrenide halüsinasyonlar, yanılgılar ve aşırı düzensiz düşünceler ve davranışların kombinasyonları bulunur ve bunlar günlük işlere engel olabilirler.

Şizofrenisi olan insanların hayatt boyu tedaviye ihtiyaçları olur. Erken tedaviye başlamak belirtilerin ciddi komplikasyonlar ortaya çıkmadan önce kontrol altına alınmalarını sağlayabilir ve böylece uzun vadeli görünümde iyileşmeler olur.

Şizofreni Belirtileri

Şizofrenide düşüncede, davranışlarda ve duygularda geniş kapsamlı problemler ortaya çıkar. İşaret ve belirtiler değişkenlik gösterebilirler ancak genelde yanılgılar, halüsinasyonlar ve konuşma organizasyonunda bozulmalar olur. Belirtiler arasında şunlar bulunabilirler:

• Yanılgılar: Bunlar gerçeklik temelli olmayan yanlış inançlardır. Örneğin zarar gördüğünüze, belli davranış ve yorumların size yöneltildiğine, sıradışı bir yetenek ve üne sahip olduğunuza, birinin size aşık olduğuna, büyük bir felaketin gelmekte olduğuna inanabilirsiniz. Yanılgılar şizofreni sahibi pek çok insanda ortaya çıkarlar.
• Halüsinasyonlar: Genelde olmayan şeyler görülür veya duyulurlar. Ancak şizofreni sahibi birey için bunlar normal bir deneyim ile aynı güçtedirler. Halüsinasyonlar herhangi bir duyuyu içerebilirler ancak ses duymak en yaygın halüsinasyondur.
• Disorganize düşünme (konuşma): Disorganize düşünme disorganize konuşma sonucunda ortaya çıkar. Etkili iletişim zor olabilir, sorulara cevaplar kısmen veya tamamen alakasız olabilirler. Nadiren de olsa konuşma sırasında anlamsız kelimeler yan yana gelebilirler ve buna kelime salatası denir.
• Aşırı disorganize veya anormal motor davranışlar: Bu pek çok şekilde kendini gösterebilir. Çocukça davranışlar olabilir veya beklenmedik gerilimler ortaya çıkabilirler. Davranışlar bir hedefe yönelik değildir ve bu nedenle iş yapmak zordur. Talimatlara direnme, uygunsuz ve garip bir duruş, tepkisizlik veya gereksiz, aşırı hareketler olabilirler.
• Negatif belirtiler: Bu madde normal işlev gösterme yoksunluğu veya geriliğini ifade eder. Örneğin kişi hijyenini gözardı edebilir veya duygusuz olabilir. Göz teması kurmaz, monoton konuşur, yüz ifadesini değiştirmez. Ayrıca kişi günlük aktivitelere olan ilgisini kaybedebilir, sosyal olarak içe kapanabilir ve memnuniyet yaşayamaz.

Belirtilerin türü ve şiddeti zamanla değişebilir, bazı dönemlerde kötüleşme ve iyileşme olabilir. Bazı belirtiler daima mevcut olurlar.

Erkeklerde belirtiler genelde 20’lerin başı ile ortalarında başlar. Kadınlarda ise 20’lerin sonlarını bulur. Çocukların şizofreni tanısı almaları pek yaygın değildir ve ayrıca 45 yaşından büyüklerde de nadirdir.

Ergenlerde Belirtiler

Ergenlerde şizofreni belirtileri yetişkinlerdekilere benzerdir ancak rahatsızlığı tanımlaması daha zor olabilir. Çünkü ergenlerde şizofreninin bazı ön belirtileri ergenlik yıllarındaki tipik gelişim özelliklerine hayli benzer. Bunlardan bazıları şöyle:

• Aile ve arkadaşlardan uzak durma
• Okul performansında düşme
• Uyuma zorluğu
• Huzursuzluk ve depresif ruh hali
• Motivasyon yoksunluğu

Ayrıca uyuşturucu madde kullanımı da benzer işaret ve belirtilere sebep olabilir.

Yetişkinlerde şizofreni belirtileri ile karşılaştırıldığında ergenlerde şunlar olabilirler:

• Yanılgı ihtimali daha düşüktür
• Görsel halüsinasyon ihtimali daha fazladır

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Şizofrenizi olan insanlar genelde yaşadıkları zorlukların tıbbi destek gerektiren bir ruhsal bozukluktan kaynaklandığına dair farkındalığa sahip olmazlar. Bu nedenle onlara yardımcı olma işi aile ve arkadaşlarına düşer.

Şizofreni Sahibi Birisine Yardımcı Olmak

Eğer birisinin şizofreni belirtilerine sahip olabileceğini düşünüyorsanız, onunla bu endişenize dair konuşun. Birisinin profesyonel yardım alması için onu zorlayamazsınız ancak destek ve cesaretlendirme sunabilirsiniz.

Eğer kendi veya başkaları için bir tehlike oluşturuyorsa, kendi yemeğini, giyimini, barınmasını sağlayamıyorsa acile ulaşabilirsiniz. Bazı durumlarda acilen hastaneye yatırmak gerekebilir.

İntihar düşüncesi şizofreni sahibi olanlarda yaygındır. Eğer şizofreni sahibinin intihar riski altında olduğunu düşünüyor veya bir intihar teşebbüsünde bulunduğunu düşünüyorsanız, birisinin onun yanında kalmasını sağlayın ve hemen güvenlik birimlerine haber verin. Eğer yapabileceğinizi düşünüyorsanız kişiyi hemen acile yetiştirin.

Sebepleri

Şizofreninin sebebinin ne olduğu bilinmiyor ama araştırmacılar genetik, beyin kimyası ve çevresel faktörlerin bozukluğun gelişimine katkı sağladığını düşünüyorlar.

Beyinde normal yoldan oluşan bazı kimyasalların şizofreniye katkıda bulunabildiği düşünülüyor. Nörogörüntüleme çalışmalarında şizofreni sahibi bireylerin beyin yapısı ve merkezi sinir sisteminde farklar olduğu görünüyor. Araştırmacılar bu değişimlerin öneminden henüz emin değiller ancak şizofreninin bir beyin hastalığı olduğuna işaret ediyor olabilirler.

Risk Faktörleri

Şizofreninin tam sebebi bilinmiyor ama bazı faktörlerin şizofreni gelişiminde tetikleyici olabileceği görülüyor. Bunlar şöyle:

• Ailede şizofreni geçmişi olması
• Bazı gebelik ve doğum komplikasyonları, örneğin yeersiz beslenme, toksin ve virüslere maruz kalma
• Ergenlik yıllarında ve genç yetişkinlikte psikoaktif uyuşturucu ve ilaçlar kullanma

Komplikasyonlar

Şizofreni tedavi edilmediğinde hayatın her alanını etkileyen ciddi problemlere sebep olabilir. Şizofreninin sebep olabileceği veya ilişkili olabileceği bazı komplikasyonlar şöyle:

• İntihar, intihar teşebbüsleri ve intihar düşüncesi
• Anksiyete bozuklukları ve obsesif kompülsif bozukluk
• Depresyon
• Alkol ve uyuşturucu istismarı
• Okul ve işe gidememek
• Finansal problemler ve evsizlik
• Sosyal izolasyon
• Sağlık ve tıbbi problemler
• Haksızlığa uğramak
• Nadiren olsa da agresif davranışlar

Önleme

Şizofreniyi önlemenin bir yolu yok ancak tedavi planına bağlı kalmak belirtilerin tekrar etmesini ve kötüleşmesini önleyebilir. Buna ek olarak araştırmacılar risk faktörlerine dair daha fazla şey öğrenmenin erken teşhis ve tedaviye yardımcı olacağını düşünüyorlar.