Azot oksidin faydaları nelerdir?

Bir kaç on yıl önce insanlar azot okside dikkat etmeye başladılar. 1992 yılında yılın molekülü seçilen azot oksit, geçmişte insan sağlığı için pek de gerekli görülmüyordu. Bir kaç yıl sonra ise 1998’de üç bilimadamı azot oksidin kalp damar sistemi için temel bir molekül olduğunu keşfetti ve bu onlara Nobel Ödülü’nü kazandırdı. Azot oksit kan damarlarını sağlıklı tutuyor ve tansiyonu yönetiyor.

Şimdi azot oksidin sağlığı pek çok başka şekilde de desteklediğini biliyoruz.

Azot Oksit Cinsel Yaşama Fayda Sağlıyor mu?

Bazı çalışmalar bedende azot oksit düzeylerini arttırmanın iktidarsızlık problemine yardımcı olabildiğini ve ayrıca genel olarak cinsel uyarımı arttırabileceğini gösteriyorlar.

Günümüzde azot oksit düzeyini arttıran takviyeler oldukça popülerler. İlginç şey ise azot oksit haplarının olmaması. Tek yapabileceğiniz bedenin daha fazla azot oksit üretmesine yardımcı olacak bileşenleri içeren haplar almak.

Takviyeler tek seçenek de değiller. Azot oksit düzeylerinizi nitrat bakımından zengin gıdalar tüketerek de arttırabilirsiniz. Pancar, yeşil yapraklı sebzeler gibi ürünler azot bakımından hayli zenginler. Spor da doğal yoldan düzeylerini arttırmanın bir diğer yolu.

Azot Oksit Nedir?

Azot oksidin formülü NO ve bu da onun bir azot, bir de oksijen molekülünden oluştuğunu ve renksiz bir gaz olduğunu gösteriyor. Azot oksit, nitrojen oksit, nitrik oksit ve nitrojen monoksit olarak da adlandırılan molekül, insan bedenindeki neredeyse her hücre tarafından üretiliyor. L-arginin ve L-citrulline adlı iki amino asit bedendeki azot oksit üretimini arttırıyor. Daha detaylı bahsetmek gerekirse, L-citrulline böbreklerde L-arginine dönüştürülüyor ve bu da azot oksidin bir öncülü.

Azot oksit hücreler arası iletişimde bir arabulucu olarak görülüyor ve bedendeki pek çok işlevde önemli bir rol oynuyor. Bunlar arasında inflamasyonlar, damar genişlemesi ve sinir hücreleri arası iletim bulunuyor. Damar sağlığı söz konusu olduğunda en önemli moleküllerden birisi olarak kabul ediliyor. Azot oksit damar genişlemesinde de çok temel bir rol oynuyor.

Damar Genişlemesi Nedir?

Damar genişlemesi, damarların açılmaları ve genişlemeleridir ve damarların duvarlarındaki kas duvarlarının rahatlamalarının bir sonucudur.

Azot Oksidin Faydaları

Tansiyonu Düşürür

Pek çok işe yarayan azot oksit, bir genişletici olarak görev alır. Yani damarlardaki kanın daha kolay akmasını sağlar ve böylece kalp çok güçlü atmak zorunda kalmaz. Bu da tansiyonun düşmesine yardımcı olur. Çalışmalar beslenme yoluyla alınan nitratın ardından azot oksitte yaşanan artışın sağlıklı insanlarda tansiyonu akut olarak düşürebildiğini gösteriyorlar.

Tansiyon üzerindeki pozitif etkilerinin yanında azot oksit endotelyal fonksiyonları da iyileştiriyor. Endotelyal işlev kaybı atheroskleroz gelişiminde rol oynuyor ve bu da kalp krizi ile beyin felcine yol açabiliyor. 2014’te yapılan ve Journal of Clinical Hypertension’da yayınlanan bir çalışmaya göre, azot oksit takviyesinin oral yoldan tek bir defa alınması hipertansiyon hastalarında tansiyonu düşürmüş, vasküler uyumu arttırmış ve endotelyal fonksiyonları iyileştirmiş.

Kan Pıhtısı İhtimalini Azaltır

Tansiyonu düşürmenin yanında azot oksit kandaki trombositleri daha az yapışkan hale getirerek kalp sağlığını iyileştirebilir. Bu neden iyi bir şey? Trombositler daha az yapışkan hale geldiklerinde bir araya gelme ve pıhtı oluşturma ihtimalleri azalır. Kan pıhtıları ölümcül olabilirler çünkü beyin felcine ve kalp krizlerine sebep olabiliyorlar. Araştırmalar azot oksidin pıhtının direncinin yanında oluşum oranını da azaltabileceğini gösteriyorlar.

Johns Hopkins’ten araştırmacılar, hayvan deneylerinde azot oksidin damar inflamasyonunu azaltabildiğini ve pıhtıları önleyebildiğini gösterdiler.

İktidarsızlığa Yardımcı Olur ve Cinsel Uyarımı Arttırır (Kadın ve Erkeklerde)

Azot oksit penis ereksiyonunda bir arabulucu olarak görev alıyor. Penisteki yumuşak kasların rahatlamalarını sağlıyor. Bu da ereksiyonu başlatmak ve korumak için gerekli olan kan akışını arttırıyor. Erkekler yaşlandıkça azot oksit sentezinde veya NOS adı verilen L-argininden azot oksit üretmeyi sağlayan enzimlerde azalma olur. Bu azalma ile birlikte ereksiyon tepkisi düşer. Bu da pek çok erkeğin iktidarsızlık problemi yaşamasının sebeplerinden birisi olabilir.

Azot oksidin tansiyon üzerindeki pozitif etkileri onun iktidarsızlık konusundaki yardımlarını açıklayabilir çünkü tansiyon ile iktidarsızlık arasında bağlantı var. Azot oksidin ereksiyon ile olan bağlantısnın keşfi, günümüzde varolan pek çok önemli ilacın da gelişimini sağladı. Ayrıca kadınlarda da cinsel uyarım konusunda önemli bir rol oynadığı görülüyor.

Beyin Sağlığını Destekler

Azot oksidin beyin sağlığında da temel olduğu biliniyor. Çeşitli organ sistemleri arasında önemli bir mesajcı görevi görse de esasında merkezi sinir sistemi için önemli çünkü beyindeki hücreler arasında aracılık yapıyor.

Leicester Üniversitesi araştırmacıları, azot oksidin beynin hesaplama yapma yeteneğini nasıl değiştirebileceğini ortaya çıkardılar ve bu da Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklarda yardımcı olabilir. 2015’te yayınlanan bir bilimsel makalede azot oksitteki azalmanın Alzheimer hastalarındaki yeni bilgiler öğrenmedeki gerilemeleri nasıl açıklayabileceğinden bahsediliyor.

Bağışıklık Sistemine Destek Olur

Pek çok bağışıklık sistemi hücresi azot oksit üretir ve ona tepki verir. Bağışıklık sisteminde temel bir rol oynar ve hastalıklar ile savaşır.

Indian Journal of Biochemistry and Biophysics’te yayınlanan bir bilimsel çalışmaya göre, azot oksit bulaşıcı organizmalara karşı bir toksik defans molekülü olarak önemli. Peki nasıl? Aktif makrofajlar adlı bir bağışıklık hücresi grubu, patojen çoğalımını çeşitli efektör moleküller salgılayarak önlüyor ve bunlar arasında azot oksit de var.

Vücut Geliştirmeye ve Sporcu Performansına Etki Eder

Pek çok sporcu ve vücut geliştirici çalışmalardan önce azot oksit alıyor çünkü daha uzun süre ve daha sıkı şekilde çalışmaya yardımcı olduğuna inanıyorlar. Bu gerçek mi? Çalışmalar karışık sonuçlar veriyorlar.

42 çalışma ile yapılan bir bilimsel değerlendirmede, azot oksit takviyelerinin aerobik ve anaerobik egzersizlerde toleransı arttırabileceği görülüyor ancak bu spor yapmamış veya az spor yapmış sağlıklı bireyler için geçerliyken, bol bol spor yapmış ve çalışmış bireylerde böyle bir etki görülmüyor. Değerlendirmede aynı zamanda araştırmaların büyük kısmının genç erkek nüfusla yapıldığı ve bu nedenle kadınlar ile daha yaşlı bireylerde de çalışmalar yapılması gerektiği belirtiliyor.

Azot Oksidi Doğal Yollardan Arttırmak

Azot oksidin eksikliğinin muhtemel belirtileri arasında düşük tansiyon, uykusuzluk, anksiyete, libido kaybı ve iktidarsızlık bulunuyor. Neyse ki vücutta azot oksit düzeylerini arttırmanın pek çok doğal yolu var.

Azot Oksitli Gıdalar

Beslenme ile azot oksidi doğal yoldan nasıl arttıracağınızı merak mı ediyorsunuz? Esasında azot oksitli gıdalar diye bir şey yok ancak bedende azot oksit üretimini arttıran gıdalar var. Bu gıdalarda nitratlar bulunuyor ve bunlar daha sonra nitrite dönüştürülüyorlar. Nitritler ise daha sonra bedende azot okside veya nitrik okside dönüştürülüyorlar. Beslenmedeki nitratların %80’i sebze tüketerek elde ediliyor. Eğer azot oksit gıda listesine bakarsanız, en üst sırada pancarı göreceksiniz.

Nitratlar bakımından zengin gıdalar şöyle:

• pancar
• yapraklı yeşil sebzeler, örneğin roka, pazı, ıspanak ve marul
• acı marul
• pırasa
• turp
• kereviz
• brokoli
• dereotu
• çin lahanası
• şalgam
• salatalık
• havuç
• karnabahar
• bitkiler
• nar suyu
• portakal
• muz

Hücreler azot oksit üretmek için arginin kullandıklarından dolayı yüksek proteinli ve arginin değerleri bakımından zengin gıdaları da tüketmek gerekiyor. Bunlar arasında organik kırmızı ve beyaz et, yumurta, yoğurt, kefir, peynir gibi süt ürünleri, kabak çekirdeği ve ayçekirdeği gibi çekirdekler, deniz yosunu ve spirulina bulunuyor.

2016 yılında Nurients’te yayınlanan bir çalışmaya göre argininin beslenme ile daha fazla alınmasının kandaki nitrat ve nitrit düzeylerinde artış ile bağlantılı olduğu görülmüş ve bu da vücuttaki azot oksit üretiminin artmasını sağlamış. Citrulline adlı diğer azot oksit arttırıcıyı beslenme ile arttırmak içinse en iyi kaynak karpuz.

Azot Oksit Takviyeleri ve Dozajı

Vücuttaki azot oksit düzeylerini arttırma ihtimali olan bilinen takviyeler şöyle:

• Pancar takviyeleri: Pancar yediğinizde, azot oksit düzeyi bedende doğal yoldan artar. Pancarın iyi bir azot oksit arttırıcı olduğu biliniyor ve aynı zamanda sıvı, toz ve kapsül formunda takviyeleri de var. 2018’de yapılan bir çalışmada pancar suyu içmek sağlıklı bireylerde nefesle verilen azot oksidi arttırmış. Araştırmalar hala erken dönemde olsalar da, 2014’te yayınlanan bir bilimsel makalede beslenme ile nitrat takviyesi almanın spora verilen fizyolojik tepkilerin niteliklerini arttırma konusunda umut veren yeni bir yaklaşım olduğu belirtiliyor ve bunlar arasında kas verimliliği ile oksijenasyon bulunuyor. Bunlar performansı arttırabilirler.
• L-arginin takviyeleri: İktidarsızlık için azot oksit düzeylerini arttırmak için bazı insanlar L-arginin takviyeleri alıyorlar. Mayo Clinic’e göre L-arginin takviyelerinin yardımcı olabildikleri belli koşullar arasında anjin, yüksek tansiyon ve iktidarsızlık bulunuyor. L-arginin cinsel olarak nasıl işlev gösteriyor? Bazı araştırmalar oral L-arginin takviyeleri almanın fiziksel bir sebepten dolayı iktidarsızlık yaşayan erkeklerde cinsel fonksiyonları iyileştirmeye yardımcı olabileceğini gösteriyorlar.
• L-citrulline takviyeleri: İktidarsızlık için azot oksit takviyeleri söz konusu olduğunda, L-citrulline bir diğer seçenek. Araştırmalar iktidarsızlık sahibi hastaların azot oksit öncülleri bakımından zayıf değerlere sahip olma ihtimallerinin yüksek olduğunu gösteriyorlar ve bunlar da L-citrulline ve L-arginin. Bu ikisinin düzeylerinin düşük olmasının bedendeki azot oksit konsantrasyonunu azaltarak iktidarsızlık riskini arttırabileceği belirtiliyor. L-citrulline düşük tansiyon için de yardımcı olabilir. Journal of Applied Physiology’de yayınlanan bir çalışmaya göre, L-citrulline tansiyonu düşürmekte ve spor performansını arttırmakta L-argininden daha başarılı olmuş.

Azot Oksidin Yan Etkileri

Çevremizde azot oksit yangınlar, şimşekler ve toprak emisyonlarından dolayı doğal olarak üretilir. İnsan yapımı kaynakları arasında ise motorlar, enerji santralleri ve gübre uygulamaları ile tarımsal yakma bulunuyor.

Çok Fazla Azot Oksit Zararlı mı?

Azot oksit yüksek miktarlarda zehirli bir gaz.

Nefesle alınan azot oksit tehlikeli olabilir. Bazen pulmoner hipertansiyondan dolayı solunum iflası yaşayan yenidoğan bebeklerde kullanılır. Nefesle alınan azot oksit görüşü bozabilir, kafa karışıklığı, sersemlik ve terleme yapabilir. Daha ciddi yan etkileri arasında kalp ritminde artış ve dudakların, tırnakların ve avucun morarması var.

Azot oksit takviyelerinin yan etkileri de hangi takviyeyi seçtiğinize göre değişebilir:

• Pancar takviyesi: Genelde idrarı pembe veya kırmızı yapar.
• L-arginin takviyesi: Karın ağrısı, şişkinlik, ishal, gut, kan anomalileri, alerjiler, hava yolu inflamasyonu, astımın kötüleşmesi ve düşük tansiyon yapabilir.
• L-citrulline takviyesi: Tansiyonda potansiyel olarak tehlikeli düşüşlere sebep olabilir ve diğer ilaçlar ile etkileşime girebilir.

Uyarılar

2016 yılında Nitric Oxide adlı dergide yayınlanan bir belgeye göre, şu anda bedendeki azot oksit düzeylerinin test edilmesini sağlayacak güvenilir ve yaygın bir test yok. Marketlerde tükürükten azot oksit testi yaptığı belirtilen ürünler var ancak bunların doğru bilgiler verme ihtimalleri pek de yüksek görülmüyor.

Azot oksit takviyeleri almadan önce dokktorunuza danışın. Özellikle de hamile olanlar, emzirenler, tedavi altında olanlar veya başka takviye ile ilaç alanlar dikkatli olmalılar.