Hipotalamus ne işe yarıyor?

Hipotalamus beynin merkezindeki küçük ancak önemli bir bölge. Hormon üretiminde ve bedenin pek çok önemli sürecinin uyarımında önemli bir rol oynuyor ve hipofiz bezi ile talamus arasındaki bölgede beyinde yer alıyor.

Hipotalamus düzgün şekilde çalışmadığı zaman, bu bedende oldukça geniş kapsama sahip nadir bozuklukların ortaya çıkmasına sebep oluyor. Bu nedenle hipotalamus sağlığını korumak önemli.

Fonksiyonları

Hipotalamusun temel rolü, bedeni olabildiğince homeostaz içerisinde tutmak.

Homeostaz, sağlıklı, dengeli bir beden durumu anlamına gelir. Beden her zaman bu dengeye kavuşmaya çalışır. Örneğin açlık hissi, beynin homeostaza ulaşmak için daha fazla gıdaya ihtiyaç duyduğunu sahibine bildirme şeklidir.

Hipotalamus bunu başarmak için endokrin ve sinir sistemi arasında bir bağlantı görevi görür. Bedende pek çok temel fonksiyonda rol oynar:

• beden sıcaklığı
• susuzluk
• iştah ve kilo kontrolü
• duygular
• uyku döngüleri
• cinsel istek
• çocuk doğurma
• tansiyon ve kalp ritmi
• sindirim sıvılarının üretimi
• beden sıvılarının dengelenmesi

Vücudun farklı sistem ve bölgeleri beyne sinyaller gönderdiği için, bunlar ilgilenilmesi gereken dengesiz faktörler konusunda hipotalamusu uyarırlar. Hipotalamus bunun ardından bedeni dengelemek için kan akışına doğru hormonları salgılar.

Bunun en dikkat çekici örneklerinden birisi, insanların 36.5 derece iç sıcaklıklarını koruma yetenekleridir.

Eğer hipotalamus iç sıcaklığın çok fazla olduğu sinyalini alırsa, bedene terleme emri verir. Eğer sıcaklık çok soğuk sinyali alırsa, vücut titreyerek kendi ısısını üretir.

Hipotalamus Hormonları

Hipotalamus homeostazı korumak için vücuttaki pek çok hormonu üretir veya kontrol eder. Hipotalamus hipofiz bezi ile birlikte çalışır ve hipofiz de bedene diğer önemli hormonları üretir ve gönderir.

Bu iki bez birlikte bedende hormon üreten pek çok diğer bezi kontrol ederler ve buna endokrin sistem adı verilir. Buna adrenal korteks, gonad ve tiroid dahil.

Hipotalamus tarafından salgılanan hormonlar şöyle:

• antidiüretik hormon, böbrekler tarafından kana geri döndürülen su miktarını arttırır
• kortikotropin-salgılama hormonu, hipofiz bezi ve adrenal bezler ile çalışarak belli steroidlerin salınımını sağlar ve böylece metabolizmanın ve immün tepkinin yönetilmesini sağlar.
• gonadotropin-salgılama hormonu, hipofiz bezinin cinsel organların çalışmasını sağlayan daha fazla hormon salgılamasını sağlar
• oksitosin, annenin süt üretiminden tutun da beden sıcaklığının yönetimine ve uyku düzenine kadar pek çok işlevde kullanılır
• prolaktin-kontrol hormonu, hipofiz bezinin emziren annelerde meme sütü üretimini başlamasını ve durdurmasını kontrol eder
• tirotropin-salgılama hormonu, tiroidi aktive eder ve tiroid de metabolizmayı, enerji düzeylerini ve gelişimsel büyümeyi kontrol eden hormonlar salgılar

Hipotalamus aynı zamanda büyüme hormonlarını doğrudan etkiler. Hipofiz bezini miktarını arttırıp azaltması konusunda yönetir ve bu hem büyüyen çocuklar hem de tamamen gelişmiş yetişkinler için temeldir.

Bozukluklar

Hipotalamus hastalıkları onun doğru şekilde fonksiyon göstermesine engel olurlar. Bu hastalıkları tespit etmesi hayli zor çünkü bezin endokrin sistemde oldukça geniş bir rolü var.

Hipotalamus aynı zamanda hipofiz bezinin endokrin sistemin geri kalanına hormonlarını salgılaması sinyalli gönderdiği için önemlidir. Yanlış işlev gösteren bir bezin tespitinin doktorlar için zor olmasından dolayı bu bozukluklar genelde hipotalamik-hipofiz bozukluklar olarak adlandırılırlar.

Bu vakalarda bazı hormon testleri ile bozukluğun kökenine inmeye çalışılır.

Sebepleri ve Risk Faktörleri

Hipotalamus hastalıklarının en yaygın sebepleri arasında kafa yaralanmalarının hipotalamus üzerindeki etkileri bulunuyor. Ameliyatlar, radyasyon ve tümörler de hipotalamusta hastalığa sebep olabilirler.

Bazı hipotalamus hastalıklarının genetik bağlantısı da vardır. Örneğin Kallman sendromu çocuklarda hipotalamus problemlerine sebep olur ve belirtileri arasında ciddi oranda gecikmiş veya gelmeyen ergenlik dönemi vardır, ayrıca koklama duyusunda eksiklikler eşlik eder.

Hipotalamus problemlerinin Prader-Willi Sendromu ile de genetik bağlantısı olduğu görülüyor. Bu rahatsızlıkta bir kromozom eksiktir ve bu da kısa boya ve hipotalamus bozukluğuna sebep olur.

Hipotalamus hastalıklarının ek sebepleri arasında şunlar var:

• yeme bozuklukları, anoreksiya ve bulimiya gibi
• bedende fazla demir birikimine sebep olan genetik bozukluklar
• yetersiz beslenme
• enfeksiyonlar
• aşırı kanama

Hipotalamus Bozukluklarının Belirtileri

Hipotalamus bozukluklarının belirtileri, hangi hormonların eksik olduğuna bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Çocuklarda anormal büyüme ve anormal ergenlik işaretleri olabilir. Yetişkinlerde ise bedenlerinin hangi hormonları üretemediğine göre belirtiler ortaya çıkar.

Genellikle eksik olan hormonlar ile onların bedende yarattıkları belirtiler arasında takip edilebilir bir bağlantı vardır. Tümör belirtileri arasında görüşte bulanma, görme kaybı ve baş ağrıları bulunur.

Düşük adrenal fonksiyonlar güçsüzlük ve sersemlik gibi belirtiler ortaya çıkarabilirler.

Aşırı aktif tiroid bezinin belirtileri ise şöyle:

• sıcaklığa karşı hassasiyet
• anksiyete
• sinirli hissetme
• ruh hali dalgalanmaları
• yorgunluk ve uyuma zorlukları
• cinsel istekte azalma
• ishal
• devamlı susuzluk
• kaşıntılar

Hipotalamus Sağlığı İçin Beslenme Önerileri

Hipotalamus vücutta bu kadar önemli bir rol oynadığı için, onu sağlıklı tutmak önemli. Genetik faktörlerden tamamen kaçınmak mümkün olmasa da, beslenme adımları atarak hipotalamus hastalıklarının riskini azaltmak mümkün.

Hipotalamus iştahı kontrol eder ve beslenmedeki gıdalar onu etkilerler. Çalışmalar doymuş yağlar bakımından zengin beslenmenin, hipotalamusun açlık ve enerji harcamayı yönetme şeklini değiştirdiğini gösteriyorlar.

Doymuş yağ kaynakları arasında et ve süt ürünleri bulunuyor. Araştırmalar aynı zamanda doymuş yağlar bakımından zengin beslenmenin bedende inflamatuvar etkiler yarattığını gösteriyorlar.

Bu da bağışıklık sistemini aşırı aktif hale getirebilir, onun sağlıklı hücreleri hedefleme ihtimalini arttırır, bağırsaklarda inflamasyonu arttırır ve bedenin doğal çalışma sürecini etkiler.

Çoklu doymamış yağ asitleri bakımından zengin bir beslenme ise bu inflamasyonu tersine çevirebilir. Bu yağlar diğer yağ türlerine güvenli bir alternatif olurlar. Omega-3 bakımından zengin gıdalar arasında balık, ceviz, keten tohumları ve yapraklı sebzeler bulunuyorlar.

Hipotalamusu ve en iyi beyin fonksiyonlarını desteklemek için diğer sağlıklı besin seçenekleri şöyle:

• vitamin zengini meyve ve sebzeler
• C vitamini
• B vitaminleri

Çalışan bir hipotalamus, bedenin en önemli parçalarından birisi ve genellikle tamamen çalışmayı bırakana kadar fark edilmez. Bu beslenme önerilerini takip etmek hipotalamusun mutlu ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur.